و خداى تو حکم فرموده که، هیچ کس را جز او نپرستید و به پدر و مادر نیکى کنید اگر هر دو یا یکى از آنها به پیرى برسند (که موجب رنج و زحمت باشند) زنهار کلمه اى که رنجیده خاطر شوند مگو و کمترین آزار به آنان مرسان و با ایشان با احترام و بزرگوارانه سخن بگو.
و همیشه پر و بال تواضع و تکریم را با کمال مهربانى نزدشان بگستران و بگو: پروردگارا، به پدر و مادرم رحمت و مهربانى فرما، آنگونه که آنان مرا در کوچکى تربیت کردند.

گرچه هستى ما از خداست، لیکن سبب زندگى و وجود ما، پدر و مادر است و ما شاخه اى از وجود این دو عزیزیم و میوه اى از بوستان محبّت و تربیت و مهر و عاطفه بى نظیر پدر و مادریم.
انسان فراموشکار، وقتى به قدرت و موقعیتى رسید، دوران عجز و کوچکى خویش را از یاد مى برد و پدر و مادر و زحمات طاقت فرساى آنان را فراموش مى کند، و چه ناسپاسى و کفرانى بدتر از این؟
انسانیّت و اخلاق ایجاب مى کند که پاسدار این دو گوهر باشیم و در حال حیاتشان از نیکى و احسان و پس از مرگشان از صدقات و یاد نیک غفلت نکنیم. ما امتداد وجودى والدین خودیم و فرزندان ما تدوام وجود مایند، چگونگى برخورد ما با پدر و مادر و احترام و نیکى ما به آنان سبب مى شود: که فرزندان ما نیز در نسل آینده، حق شناس و قدردان و نیکوکار به بار آیند. فرزندان ما همانگونه خواهند بود که ما با والدین خویش رفتار مى کنیم.
بارى ... اداى حقّ والدین و انجام سپاس زحمات آنان نیز مانند حقّ خدا و شکر نعمتهایش از عهده توانائى ما خارج است و تنها باید زبان به عجز بگشائیم و بال تواضح و فروتنى به زیر پاى آندو فرشته بگستریم.
با اینحال، توجّه به مقام پدر و مادر و شناخت قدر و منزلت آنان نزد خداوند، زمینه اداى بخشى از حق بزرگ آنان را فراهم مى سازد.
روایاتى که در این مجموعه چهل حدیث والدین مطالعه مى کنید، ما را با گوشه اى از وظایف خود در برابر والدین آشنا مى کند.
توفیق الهى یارمان باد که از نیکو کاران به پدر و مادر خویش به حساب آئیم چرا که رضایت خدا در رضایت آنان است.
خدایا! ما را قدردان زحمات پدر و مادر بگردان.
خدایا! ما را به تربیت نسلى با ایمان و حق شناس و پاکدل و نیکوکار موفق بدار.

قم ـ محمود شریفى 
11 ذیقعده 1416 روز میلاد امام هشتم علیه السلام
و 12 فروردین 1375 روز جمهورى اسلامى

امیرالمؤمنین على علیه السلام فرمود: بزرگترین و مهمترین تکلیف الهى نیکى به پدر و مادر است.

امام صادق علیه السلام فرمود: برترین کارها عبارتست از: 1 ـ نماز در وقت 2 ـ نیکى به پدر و مادر 3 ـ جهاد در راه خدا.

مردى خدمت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آلهآمد و گفت: پدر و مادر پیرى دارم که به خاطر اُنس با من مایل نیستند به جهاد بروم، رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: پیش پدر و مادرت بمان، قسم به آنکه جانم در دست اوست اُنس یکروز آنان با تو از جهاد یکسال بهتر است. (البته در صورتى که جهاد واجب عینى نباشد)

ابن مسعود مى گوید: از پیامبر گرامى صلی الله علیه و آلهسؤال کردم محبوبترین کار پیش خدا کدام است؟ فرمود: نماز در وقت، گفتم: بعد از آن چه چیز؟ فرمود: نیکى به پدر و مادر، گفتم: بعد از آن چه چیز، فرمود: جهاد در راه خدا.

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هر فرزند نیکوکارى که با مهربانى به پدر و مادرش نگاه کند در مقابل هر نگاه، ثواب یک حجّ کامل مقبول باو داده مى شود، سؤال کردند، حتى اگر روزى صد مرتبه به آنها نگاه کند؟ فرمود: آرى خداوند بزرگتر و پاکتر است.

امام رضا علیه السلام فرمود: خداوندمتعال فرمان داده سه چیز همراه سه چیز دیگر انجام گیرد:
1 ـ به نماز همراه زکات فرمان داده است، پس کسى که نماز بخواند و زکات نپردازد نمازش نیز پذیرفته نمى شود.
2 ـ به سپاسگزارى از خودش و پدر و مادر فرمان داده است، پس کسى که از پدر و مادرش سپاسگزارى نکند، خدا را شکر نکرده است.
3 ـ به تقواى الهى فرمان داده و به صله رحم، پس کسى که صله رحم انجام ندهد تقواى الهى را هم بجا نیاورده است.

امام صادق علیه السلام فرمود: نیکى به پدر و مادر نشانه شناخت شایسته بنده خداست. زیرا هیچ عبادتى زودتر از رعایت حرمت پدر و مادر مسلمان به خاطر خدا انسان را به رضایت خدا نمى رساند.

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کسى که دستور الهى را در مورد پدر و مادر اطاعت کند، دو درب از بهشت برویش باز خواهد شد، اگر فرمان خدا را در مورد یکى از آنها انجام دهد یک درب گشوده مى شود.

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: بنده اى که مطیع پدر و مادر و پروردگارش باشد، روز قیامت در بالاترین جایگاه است.

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کسـى کـه به نـیّت پـدر و مادرش حجّ انجام دهد یا بدهکارى آنها را بپردازد خداونـد او را در روز قیامت با نیکان برمى انگـیزد.

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: آنـکه پـدر و مـادرش را خشـنود کـند، خـدا را خشـنود کـرده و کـسى که پدر و مـادر خودرا به خشم آورد، خدا را به خشم آورده است.

امام صادق علیه السلام فرمود: هنگامى که حضرت موسى علیه السلاممشغول مناجات با پروردگارش بود، مردى را دید که در زیر سایه عرش الهى در ناز و نعمت است، عرض کرد: خدایا این کیست که عرش تو بر او سایه افکنده است؟ خداوند متعال فرمود: او نسبت به پدر و مادرش نیکوکار بود و هرگز سخن چینى نمى کرد.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود: دو سال راه برو به پدر و مادرت نیکى کن، یکسال راه برو و صله رحم انجام بده، (یعنى اگر پدر و مادرت در فاصله دورى هستند که دو سال باید راه بروى تا به آنها برسى و نیکى کنى ارزش دارد).

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود: کسى که دوست دارد عمرش طولانى و روزیش زیاد شود، نسبت به پدر و مادرش نیکى کند و صله رحم بجاى آورد.

حنان بن سُدیر مى گوید: در حضور امام صادق علیه السلامبودیم که مُیّسِر هم در میان ما بود، از رابطه خویشاوندى سخن به میان آمد، امام صادق علیه السلام فرمود: اى مُـیَسِّر چـند بار اجل و مرگ تو فـرا رسـیده و هـر بار خـداوند آنـرا بخـاطر صِله رحم با خویشاوندانت تأخیر انداخته اسـت، اگر مى خواهـى خداوند عمر تو را زیاد کند به پدر و مادرت نیکى کن.

امام صادق علیه السلام فرمود: مردى خدمت پـیامبر صلی الله علیه و آله آمد و گـفت: اى رسول خدا به چه کسى نیکى کنم؟ فرمود: به مـادرت، عـرض کرد، بعـد از او بـه چه کسى؟ فـرمود: به مادرت، گفت: سپس به چه کسى؟ فرمود: به مادرت سـؤال کرد: سپس به چه کسى؟ فـرمود: به پـدرت؟

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: به پدرانتان نیکى کنید تا فرزندانتان به شما نیکى کنند، از زنان مردم چشم پوشى کنید تا دیگران نسبت به زنهاى شما چشم پوشى کنند.

از امام کاظم علیه السلامنقل شده که فرمود: مردى از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله سؤال کرد: حقّ پدر بر فرزند چیست؟ حضرت فرمود: 1 ـ او را با نام صدا نکند 2 ـ در راه رفتن از او جلو نیفتند. 3 ـ قبل از او ننشیند 4 ـ کارى انجام ندهد که مردم پدرش را فحش بدهند.

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: نگاه محبت آمیز فرزند به پدر و مادرش عبادت است.

اَبى وَلاّد مى گوید: معناى آیه «وَبِالْوالِدَیْنِ اِحْسانا» را از امام صادق علیه السلام پرسیدم، فرمود: احسان به پدر و مادر اینست که رفتارت را با آنها نیکو کنى و مجبورشان نکنى تا چیزى که نیاز دارند از تو بخواهند. «یعنى قبل از درخواست آنان نیازشان را برطرف کنى».

امام صادق علیه السلام فرمود: چشـمهایت را جـز از روى دلسـوزى و مهربـانى با پـدر و مادر خیـره مـکن و صـدایت را بلندتر از صـداى آنها نـکن دسـتهایت را بالاى دسـتهاى آنها مـبر، و جـلوتر از آنـان راه مرو.

امام صادق علیه السلام فرمود: چه چیز مانع شخص مى شود وقتى که پدر و مادرش زنده یا مـرده اند به آنـها نـیکى کند، باین صـورت که به نـیّت آنهـا نـماز بخواند، صـدقه بـدهد، حـجّ بجـا بیاورد و روزه بـگیرد، زیـرا اگر چنـین کنـد ثـواب آنـها به پـدر و مـادر مى رسـد و بـه خـود شخص هم هـمانقـدر ثواب داده مى شود، به علاوه خداوند متعال به واسـطه کارهاى نـیک و نـماز او خیر زیـادى به او عـطا مى کند.

امام باقر علیه السلام فرمود: در سه چیز خداوندمتعال به احدى اجازه ترک آنها را نداده است.
1 ـ اداى امانت به مرد نیکوکار و فاسق.
2 ـ وفاى به عهد و پیمان نسبت به نیکوکار و فاسق.
3 ـ نیکى به پدر و مادر، نیکوکار باشند یا فاسق و لااُبالى.

در نوشته حضرت رضا علیه السلامبه مأمون آمده که: نیکى به پدر و مادر واجب و لازم است اگر چه مشرک و کافر باشند، ولى در معصیت خدا نباید اطاعتشان کرد.

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: کسى که قبر پدر و مادر یا یکى از آندو را در هر جمعه یکبار زیارت کند خداوند او را مى بخشد و او را نیکوکار مى نویسد.

از امام رضا علیه السلام نقل شده که فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: نسبت به پدر و مادر نیکوکار باش تا پاداش تو بهشت باشد ولى اگر عاقّ آنها شوى جهنّمى خواهى بود.

امام صادق علیه السلام فرمود: اگر خداوند چیزى کمتر از اُف (اوه) گفتن سراغ داشت از آن نهى مى کرد: و اُف گفتن از کمترین مراتب عاق شدن است. نوعى از عاق شدن اینست که انسان به پدر و مادرش تیز نگاه کند. (خیره شود).

امام صادق علیه السلام فرمود: کسى که از روى نفرت به پدر و مادرش که باو ستم کرده اند نگاه کند، نمازش در درگاه الهى پذیرفته نمى شود.

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: کسى که پدر و مادر خویش را غمگین سازد عاق والدین شده است. (حقّ آنها را رعایت نکرده است.)

امام صادق علیه السلام فرمود: پدرم مردى را دید که پسرش همراهش راه مى رفت و به بازوى پدر تکیه کرده بود، (وقتى این جریان را دید) تا زنده بود از روى ناراحتى و خشم با او صحبت نکرد.

امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس با این سه نفر کشمکش کند خوار مى گردد: پدر، سلطان حق و شخص بدهکار.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود: از عاقّ والدین شدن بپرهیزید، زیرا با اینکه بوى بهشت از مسافت هزار سال به مشام مى رسد، عاق والدین و کسى که قطع رحم کند آن بو را احساس نخواهد کرد. (یعنى بیش از هزار سال از بهشت فاصله دارد.)

امام صادق علیه السلام فرمود: عاقّ والدین و شرابخوار و انسان خیّر منت گذار وارد بهشت نمى شوند.

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: در قیامت خدا به چهار گروه نظر رحمت نخواهد کرد:
1 ـ عاق والدین 
2 ـ منّت گذار 
3 ـ منکر قضاء و قدر
4 ـ شرابخوار

پیامبر گرامى اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: کیفر سه گناه به قیامت نمى ماند (یعنى در همین دنیا مجازات مى شود.)
1 ـ عاق پدر و مادر
2 ـ ظلم و تجاوز به مردم
3 ـ ناسپاسى در مقابل احسان و نیکى.

امام صادق علیه السلام فرمود: از گناهانى که هوا را تیره و تار مى کند عاقّ والدین شدن است.

امام صادق علیه السلام فرمود: عاقّ پدر و مـادر شدن از گــناهان کبیره است، زیرا خداوند متعـال عاقّ والدین را گنـاهکارِ شـقى شمرده است.

امام صادق علیه السلام فرمود: هنگام مرگ جوانى، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله کنار بستر او حضور یافتند و به جوان فرمودند: بگو لااِلهَ اِلاَّاللّهُ، فرمود: زبانش بند آمد، چند بار تکرار کرد ولى زبان او بند شد، پیامبر صلی الله علیه و آلهبه زنى که کنار جوان بود فرمود: آیا این جوان مادر دارد؟ زن گفت: بله، من مادر او هستم، فرمود: آیا از او ناراضى هستى؟ زن گفت: بله شش سال است با او صحبت نکرده ام، فرمود: از او راضى شو، زن گفت: یارسول اللّه بخاطر رضایت تو خدا از او راضى شود. (من از او راضى شدم) سپس پیامبر صلی الله علیه و آله بجوان فرمود: بگو لااِلَهَ اِلاَّاللّهُ، جوان در این هنگام گفت: لااِلهَ اِلاَّاللّهُ و پس از لحظاتى مرد.

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: به عاقّ والدین از (طرف خدا) گفته مى شود: هر کارى مى خواهى انجام بده دیگر تو را نمى بخشم و به نیکوکار (نسبت به پدر و مادر) هم گفته مى شود: هر چه مى خواهى انجام ده تو را مى بخشم.

امام سجاد علیه السلام فرمود: مردى خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله رسید و گفت: اى رسول خدا، من هیچ کار زشتى نمانده که انجام نداده باشم، آیا مى توانم توبه کنم؟ رسولخدا صلی الله علیه و آله فرمود: آیا هیچیک از پدر و مادرت زنده هستند؟ گفت: بله، پدرم. حضرت فرمود: برو باو نیکى کن (تا آمرزیده شوى). وقتى او راه افتاد پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: کاش مادرش زنده بود. (یعنى اگر او زنده بود و به او نیکى مى کرد، زودتر آمرزیده مى شد).