انتخابات در گفتمان امام خمینی(ره)وامام خامنه ای(حفظه الله)

 انتخابات از آن­جا که به فرموده ­ی مقام معظم رهبری مظهر حضور مردم و سبب استحکام و عزت نظام است، از اهمیت والایی برخوردار می­باشد. امام(ره) و بعد از ایشان رهبر انقلاب، در باب انتخابات سفارش­های بسیاری نموده­ اند که چراغ راه انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان قرار خواهد گرفت تا این­که خدای ناکرده با آزمون و خطایی نادرست، سرنوشت کشور به ورطه ­ی نابودی کشانده نشود. در این نوشته قصد این را داریم که در موضوعات مرتبط با انتخابات فرمایشات هر دو راهبر ملت را بازخوانی نماییم.
 

 

از این نظر، تمام اقشار جامعه از عالم، بازاری و کارگر در تمام احوالات به حضور در صحنه‌ی انتخابات فراخوانده­ شده و از غفلت در شرکت بر حذر شده ­اند.

امام خمینی(ره) در باب مسؤولیت همه برای حضور در صحنه و این­که عدم حضور ممکن است در رأس گناهان کبیره قرار بگیرد، در وصیتنامه‌ی الهی سیاسی خود می‌فرمایند: «همه در پیشگاه خداوند متعال‏ مسؤول مى ‏باشند. از این قرار، عدم دخالت ملت از مراجع و علماى بزرگ تا طبقه‌ی بازارى، کشاورز، کارگر و کارمند، همه و همه مسؤول سرنوشت کشور و اسلام مى ‏باشند؛ چه در نسل حاضر و چه در نسل‌هاى آتیه؛ و چه بسا که در بعضی مقاطع، عدم حضور و مسامحه، گناهى باشد که در رأس گناهان کبیره است. پس علاج واقعه را قبل از وقوع باید کرد، و الا کار از دست همه خارج خواهد شد.»[1]

در همین رابطه مقام معظم رهبری، مسأله‌ی اول در انتخابات را حضور مردم می­دانند و می‌فرمایند: «مسأله‌ى اول، حضور مردم، شرکت مردم که بایستى وسیع و گسترده باشد»[2] برای تلاش در شرکت حداکثری مردم می­فرمایند: «مسأله‌ى اول، مشارکت است. در زمینه‌ى مشارکت مردم، هر طور که مى‌توانید، روى خانواده‌ها و دوستانتان کار کنید. مشارکت، یکى از اساسى‌ترین مسایل است. حضور مردم براى پیشرفت و صیانت کشور لازم است.»[3]

این ضرورت به دو لحاظ قابل طرح است:

امام(ره) در باب تشریح ضرورت حضور، اهمیت آن­ را در جهت حفظ نظام می‌دانند. ایشان نظام را امانت الهی دانسته و تمام اقشار را مکلف به حفظ آن می­دانند. راه حفظ نظام را هم در این موقعیت، شرکت در انتخابات می­دانند. علاوه بر این معتقدند مردم مکلف به نظارت بر افراد برگزیده در دوره‌ی­ نمایندگی یا ریاست جمهوری­شان هستند. امام(ره) در سخنرانی 10 تیر 1360 با انتقاد از افرادی که خود را در رابطه با حفظ نظام اسلامی بی­ ارتباط می­دانند، بیان می‌دارند: «اسلام به من چه ربطى دارد. مگر مى ‏توانى بگویى: اسلام به من چه ربطى دارد؟! تو مکلفى حفظ کنى. امانت خداست و حفظش امروز به این است که رییس جمهورش یک رییس جمهور صحیح باشد... یک مجلس [باید] خوب باشد و اگر وکلاى شما بعضی‌هایشان تخلف کردند، به آن‌ها تنبه بدهید که آقا نکن و اگر زیادتر کردند دفعه دیگر تعیین‌شان نکنید؛ کسى دیگر را تعیین کنید.»[4]

مقام معظم رهبری شرکت در انتخابات را به مانند­ سرمایه گذاری برای نظام و کشور می­دانند و آرای تک تک افراد را مؤثر در این سرمایه گذاری می­خوانند. ایشان در سخنرانی در جمع زائران و مجاوران حضرت امام رضا(علیه‌السلام) 1/1/1388 می­فرمایند: «انتخابات سرمایه‏ گذارى عظیم ملت ایران است؛ مثل این‌که شما سرمایه ‏ى سنگین و عظیمى را در بانک می‌گذارید، بانک با آن کار می‌کند و شما از سودش استفاده می‌کنید؛ انتخابات یک چنین چیزى است. ملت ایران سرمایه ‏گذارى عظیمى را می‌کند، سپرده‏ گذارى بزرگى را انجام می‌دهد و سود آن را می‌برد. آرای یکایک شما مردم سهمى است از همان سرمایه ‏گذارى و سپرده‏ گذارى... هرچه انتخابات پرشورتر باشد، عظمت ملت ایران بیش‌تر در چشم مخالفان و دشمنانش دیده خواهد شد.»

همان طور که بیان شد، بُعد دیگر ضرورت حضور مردم از دیدگاه امام(ره)، برگزیدن افراد صالح می­باشد. ایشان در سخنرانی 10 تیر 1360 می­فرمایند: «اشخاصى پیدا مى‏ شوند که با گفته ‏هاى خودشان، نوشته ‏هاى خودشان مى ‏خواهند شما را نگذارند وارد بشوید. آن‌ها مى ‏خواهند که اشخاصى را تعیین بکنند که بعدها ما گرفتار بشویم. شماها باید وارد باشید در مسأله و با کمال جدیت، اهمیت بدهید به این مسأله و مردم را وادار کنید.»[5]

رهبر انقلاب کنترل ورودی­ های میدان سیاست را به دست افرادی می­دانند که معیارها را ببینند و براساس آن انتخاب نمایند: «یقیناً ورودى‌هاى میدان سیاست باید کنترل شود. میدانِ اداره‌ى کشور و مدیریت کشور است؛ مگر شوخى است؟ یک کشور را مى‌خواهند دست یک نفر بسپرند؛ لذا باید ورودى‌هاى این میدان کنترل شود و معلوم گردد کسى که دارد مى‌آید، کیست؛ اصلاً عُرضه‌ى این کار را دارد یا ندارد؛ بعد، اعتقاد به این کار دارد یا ندارد؛ بعد، اصلاً مى‌فهمد در کشور چه کار باید کرد یا نه. ملاک‌هایى وجود دارد؛ باید کسانى باشند که این ملاک‌ها را ببینند و بسنجند.»[6]

 

 

ب-2-1)عدم غفلت از شناخت فرد صالح

امام(ره) غفلت از شناخت افراد صالح را سبب ورود نا خواسته­ ی افراد ناشایست به امور کشور دانسته و از علما و دانشمندان جامعه خواسته­ اند در این مورد مردم را راهنمایی کرده و ساکت نباشند که در غیر این صورت مسؤولیت نتایج ناپسند را به عهده­ ی تمام خواص و عوام جامعه دانسته ­اند که در آن زمان غافل بوده­اند.

امام خمینی(ره) خطبا، علما، دانشجویان و هم‌چنین بازاریان و کشاورزان را به آگاهی از فرد اصلح و اطلاع به عموم مردم فراخوانده­ اند و نتیجه ­ی رعایت نکردن این مهم را انتخاب اشخاصی دانسته ­اند که شهر و گاه مملکتی را به فساد می‌کشانند. امام در سخنرانی 12 مهر 1358 می‌فرمایند: «و اگر خداى نخواسته در این مسأله غفلت بکنید، یا روحانیین غفلت بکنند، یا خطبا غفلت بکنند، یا فضلا غفلت بکنند، یا دانشگاهی‌هاى متعهد غفلت بکنند، یا بازاری‌ها غفلت بکنند، یا کشاورزان و کارگران غفلت بکنند و یک اشخاصى که بر خلاف مسیر ملت است، بر خلاف مسیر اسلام است پیدا بشود، ممکن است که یک شهرى را به فساد بکشد؛ و ممکن است بعد از او یک مملکتى به فساد کشیده بشود. باید با تمام قوا با تمام قدرت غفلت نکنید از این معنا؛ و علماى بلاد غفلت نکنند از این امر؛ اهل منبر غفلت نکنند؛ فضلایى که در اطراف هستند، اهل علمى که در اطراف هستند، دانشگاهی‌ها، دانشجوها، همه غفلت از این نکنند.»[7]

رهبر انقلاب در این رابطه به بررسی نقش اقشار دغدغه ­مند می‌­پردازند و بیان می­دارند که گروه­ها­ی دغدغه­مند افکار خود را بین مردم گسترش دهند و در این رابطه گفتمان سازی نمایند آن­ وقت خود مردم می­دانند به چه کسی رأی دهند. ایشان در همین ­جا معنای پذیرفته­ شده‌ی حزب را بیان می­دارند و می­فرمایند: «ما دو جور حزب داریم؛ یک حزب عبارت است از کانال‌کشى براى هدایت‌هاى فکرى؛ حالا چه فکرى به معناى سیاسى، چه فکرى به معناى دینى و عقیدتى. اگر چنانچه کسانى این کار را بکنند، خوب است. قصد عبارت از این نیست که قدرت را در دست بگیرند؛ می‌خواهند جامعه را به یک سطحى از معرفت، به یک سطحى از دانایى سیاسى و عقیدتى برسانند؛ این چیز خوبى است. البته کسانى که یک چنین توانایى‌اى داشته باشند، به طور طبیعى در مسابقات قدرت، در انتخابات قدرت هم آن‌ها صاحب رأى خواهند شد، آن‌ها برنده خواهند شد؛ لیکن این هدفشان نیست. این یک جور حزب است؛ این مورد تأیید است. میدان باز است؛ هر کس می‌خواهد بکند، بکند.

 یک جور حزب، تقلید از احزاب کنونى غربى است... به معناى باشگاه‌هایى براى کسب قدرت است؛ اصلاً حزب یعنى مجموعه‌اى براى کسب قدرت. یک گروهى با هم همراه می­شوند، از سرمایه و پول و امکانات مالىِ خودشان بهره‌مند می‌شوند، یا از دیگران کسب می‌کنند، یا بند و بست‌هاى سیاسى می‌کنند، براى این که به قدرت برسند. یک گروه هم رقیب این‌هاست؛ کارهاى مشابه این‌ها را انجام می­دهد تا آن‌ها را از قدرت پایین بکشد، خودش بشود جایگزین. الان احزاب در دنیا غالباً این­گونه‌اند.»[8]

امام(ره) کناره­ گیری علما از جامعه را عامل جدا شدن دولت­ها از مذهب می­دانند و از علما می­خواهند مثل سابق عمل ننمایند. امام در سخنرانی 27 آبان 1361 بیان می­دارند: «همان طورى که در زمان سابق از [این‏] کناره‏ گیرى علماى مذاهب، اسباب این شد که ملت ما و بزرگانشان جدا شدند و هر کارى خواستند دولت‌ها کردند و دولت‌ها را به حال خود گذاشتند و هر طور سرکشى خواستند کردند، چنانچه شما از صحنه بیرون بروید و علما، دانشمندان از صحنه بیرون بروند، این اسباب این مى ‏شود که باز آن مسایل سابق پیش بیاید.»[9]

در اندیشه­ ی امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری فردی صالح است و می‌تواند امور مردم را به درستی اداره کند و اسلام را به نقطه‌ی اوج خود برساند که متعهد و متعبد به اسلام و البته برخوردار از تخصص لازم جهت اداره‌ی امور مملکت باشد. امام(ره) نماینده­ ای که طعم فقر را چشیده باشد برای اداره‌ی امور مستضعفان جامعه مناسب می­دانند و همگان را از برگزیدن صدر­نشینان مرفه و زمین­ خوار برحذر می­دارند. نماینده­ ی مورد تأیید حضرت امام(ره) و مقام رهبری طرفدار اسلام ناب محمدی(صلی‌الله‌علیه‌وآله) است و نه اسلام آمریکایی.

رهبر کبیر انقلاب مردم را به انتخاب کسی که محرومیت محرومان جامعه را لمس کرده و به دنبال رفاه آنان است، تشویق می­کنند. امام(ره) در وصیت نامه‌ی خود تشخیص فرد اصلح را از راه مشورت با تحصیل­کرده­ ها­ی متخصص و البته متعهد و هم‌چنین روحانیون باتقوا و متعهد به جمهوری اسلامی ممکن می­دانند و می­فرمایند: «در تعیین رییس جمهور و وکلای مجلس، با طبقه‌ی تحصیل­کرده متعهد و روشنفکر با اطلاع از مجاری امور و غیروابسته به کشورهای قدرتمند استثمارگر و اشتهار به تقوا و تعهد به اسلام و جمهوری اسلامی مشورت کرده و با علما و روحانیون باتقوا و متعهد به جمهوری اسلامی نیز مشورت نموده و توجه داشته باشند رییس جمهور و وکلای مجلس از طبقه­ای باشند که محرومیت و مظلومیت مستضعفان و محرومان جامعه را لمس نموده و در فکر رفاه آنان باشند، نه از سرمایه ­داران و زمین ­خواران و صدرنشنیان مرفه و غرق در لذات و شهوات که تلخی محرومیت و رنج گرسنگان و پابرهنگان را نمی توانند بفهمند.»[10]

مقام رهبری نماینده ­ی دلسوز و مؤمنی که به کانون­ها­ی قدرت وصل نباشد را صالح می­دانند و می­فرمایند: «یک نکته هم البته انتخاب نماینده‌ى دلسوز و مؤمن و علاقه‌مند است... مردم باید کسانى را انتخاب کنند که به کانون‌هاى ثروت و قدرت متصل نباشند؛ کسانى باشند که واقعاً مردم این‌ها را بخواهند؛ بر طبق وجدانشان، بر طبق دینشان، بر طبق وظایف انقلابى‌شان عمل کنند.»[11]

ایشان در بیانات در جمع مردم استان کردستان‏ در میدان آزادى سنندج‏ 22/2/1388 انتخاب مسؤول ساده­زیست را مهم‌ترین عامل حرکت مردم به سمت دوری از اشرافیت می­دانند و بیان می­دارند: «بهترین، آن کسى است که درد کشور را بفهمد، درد مردم را بداند، با مردم یگانه و صمیمى باشد، از فساد دور باشد، دنبال اشرافی‌گرى خودش نباشد. آفت بزرگ ما اشرافی‌گرى و تجمل‏پرستى است... اینى که ما گفتیم امسال، سال حرکت به سوى اصلاح الگوى مصرف است... یکى از اساسى ‏ترین کارها براى این‌که ما جلوى اسراف را بگیریم این است که مسؤولین کشور، خودشان، کسانشان، نزدیکانشان و وابستگانشان، اهل اسراف و اهل اشرافی‌گرى نباشند. چه طور می‌توانیم اگر خودمان اهل اسراف باشیم، به مردم بگوییم اسراف نکنید.»

حضرت امام(ره) با توجه دادن به اسلام ناب محمدی(صلی‌الله‌علیه‌وآله) که در مقابل آن اسلام مرفهین و راحت­ طلبان قرار­دارد، انتخاب فرد اصلح را از میان مسلمین درد کشیده توصیه می‌کنند و بیان می­دارند: «در هر حال، مردم با بصیرت و درایت و تحقیق کاندیداها را شناسایی کرده، و به سوابق و روحیات و خصوصیات دینی- سیاسی نامزدهای انتخاباتی توجه نمایند. مردم شجاع ایران با دقت تمام به نمایندگانی رأی دهند که متعبد به اسلام و وفادار به مردم باشند و در خدمت به آنان احساس مسؤولیت کنند و طعم تلخ فقر را چشیده باشند و در قول و عمل مدافع اسلام پابرهنگان زمین، اسلام مستضعفین، اسلام رنجدیدگان تاریخ، اسلام عارفان مبارزه­ جو، اسلام پاک ­طینتان عارف و در یک کلمه، مدافع اسلام ناب محمدی(صلی‌الله‌علیه‌وآله) باشند و افرادی را که طرفدار اسلام سرمایه‌داری، اسلام مستکبرین، اسلام مرفهین بی‌درد، اسلام منافقین، اسلام راحت طلبان، اسلام فرصت طلبان و در یک کلمه، اسلام آمریکایی هستند طرد نموده و به مردم معرفی نمایند.»[12]

 

حضرت امام(ره) در ادامه به فلسفه‌ی وجودی مجلس که همانا محل اجتماع نمایندگان همه‌ی مردم از اقشار مختلف است اشاره می­نمایند و می­فرمایند: «از آنجا که مجلس خانه‌ی همه­ی مردم و امید مستضعفین است، در شرایط کنونی نباید کسی انتظار داشته باشد که حتماً نمایندگان باید از گروه و صنف خاصی باشند»[13] امام بزرگوار به خدمت به اسلام و محرومین توجه می­دهند و بیان می­دارند: «باید توجه داشت که هنوز خیلی از مسایل وجود دارد که به نفع محرومین باید حل و فصل شود و تمیز بین کسانی که در تفکر خود خدمت به اسلام و محرومان را اصل قرار داده­اند، با دیگران کار مشکلی نیست.»[14]

امام(ره) در سخنرانی 13 دى 1362 تأکید می­نمایند نماینده­ی شما باید از هر حیث برای کشور مفید باشد: «مقدرات کشورتان را به دست کسانى بدهید که براى کشور شما مفیدند از حیث سیاست، از حیث اقتصاد، از حیث همه چیز.» [15]

حضرت امام(ره) اصلح را تعریف کرده و می­فرمایند: «انتخاب اصلح براى مسلمین یعنى انتخاب فردى که تعهد به اسلام و حیثیت آن داشته باشد؛ و همه چیز را بفهمد، چون در مجلس، اسلام تنها کافى نیست، بلکه باید مسلمانى باشد که احتیاجات مملکت را بشناسد و سیاست را بفهمد و مطلع به مصالح و مفاسد کشور باشد، و ممکن است به شما و گروه شما هم مربوط نباشد. اگر اصلح را انتخاب کردید، کارى اسلامى مى ‏کنید.»[16]

مقام معظم رهبری در بیانات سال1383 در جمع نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی با اشاره به سند چشم­انداز بیست ­ساله، از آنان خواسته ­اند تا با شناخت سند یاد شده، به قانون‌گذاری بپردازند. از این رو این مورد می­تواند در تعیین نمایندگان آینده مورد توجه مردم قرار بگیرد. خواسته ­ی رهبر انقلاب از نمایندگان به این قرار است: «دنبال آرمان‌هاى حقیقى در قالب و لباس عملى آن بگردید. نه باید دنبال ایده‌آل‌هایى بود که عملى و اجرایى نیستند، نه باید به کم قانع شد و از آن آرمان‌ها دور ماند. آنچه همواره باید مورد نظر باشد، چشم‌انداز بیست‌ساله است؛ این چشم‌انداز خیلى مهم است و من به شما عرض کنم؛ به شهادت افرادى که کارشناس و متخصص این کار هستند، این چشم‌انداز کاملاً عملى است؛ یعنى به ‌هیچ‌وجه در آن، بلندپروازى‌هاى بیهوده و بى‌پشتوانه وجود ندارد. درست نگاه کنید، دقت کنید و چشم‌انداز بیست‌ساله را بخوانید... قانون‌ها باید با سیاست‌ها هماهنگ باشد؛ یعنى در دل سیاست‌ها جا بگیرد و به سمت این چشم‌انداز حرکت کند. آن چشم‌انداز هم بر پایه‌ى اسلام است. باید همه‌ى وقت و همت و شغل را مصروف همین اهداف کرد و در واقع ذوب در این اهداف شد.»[17]

ایشان برای دهه‌ی چهارم مردم را به دو شاخص عمده­ی عدالت و پیشرفت توجه داده­اند و تحصیل هر دو را باهم مطلوب دانسته و فرموده­اند: «برای دهه‌ی چهارم... دو شاخص عمده وجود دارد که باید این دو را حتماً به دست بیاوریم: یکی پیشرفت است، یکی عدالت. ما مثل بعضی از کشورها و نظام‌های دنیا فقط به پیشرفت فکر نمی‌کنیم؛ ما پیشرفت را همراه با عدالت می‌خواهیم... خیلی از کشورها هستند که از لحاظ علمی پیشرفت کرده‌اند و به آمارها و شاخص‌های اقتصادی آن‌ها که نگاه می‌کنیم، ملاحظه می‌کنیم که مثلاً درآمد سرانه‌ی آن‌ها خیلی هم بالاست؛ اما مسأله‌ی مهم این است که این درآمد سرانه در میان ملت چه جور تقسیم می‌شود؛ این آن نکته‌ای است که نظام‌های غیر­الهی و نظام‌های رونوشت‌ کرده‌ی از نسخه‌های استکباری، دیگر به آن توجه نمی‌کنند.»[18]

حضرت امام(ره) متعهد بودن شخص و عقیده­مند بودن وی به نهضت را ملاک قرار داده و می­فرمایند چنین شخصی نباید با تمایل به شرق و غرب در سرنوشت متعالی کشور خیانت روا دارد. ایشان می­فرمایند: «اشخاص متدین، اشخاص مطلع، اشخاص متعهد، اشخاص عقیده­مند به نهضت، اشخاصی که نه مایل به طرف شرق هستند و نه مایل به طرف غرب، بلکه در صراط مستقیم انسانیت و اسلام هستند، آن‌ها را انتخاب کنید. سرنوشت خودتان را به اشخاص امین بدهید، سرنوشت خود را به افرادی که محتمل است خیانت بکنند، ندهید.»[19]

مقام معظم رهبری در این رابطه، حفظ ارزش­ها را مهم دانسته و بیان می­دارند: «کسانى سر کار نیایند که دشمنان ملت ایران طمع بورزند که به وسیله ‏ى آن‌ها بتوانند صفوف ملت را از هم جدا کنند، مردم را از دینشان، از اصولشان، از ارزش‌هاى انقلابی‌شان دور کنند. ملت باید آگاه باشد. اگر کسانى بر سر کار بیایند که در مراکز گوناگون سیاسى یا اقتصادى به جاى این‌که به فکر ادامه ‏ى راه امام و ارزش‌ها و اصول ترسیم شده‏ ى به وسیله‏ ى امام باشند، به فکر به دست آوردن دل فلان قدرت غربى و فلان مستکبر بین‏المللى باشند، براى ملت ایران مصیبت خواهد بود.»[20]

رهبر معظم انقلاب توجه مسؤولین به فکر و هویت ایرانی اسلامی را در خور امتیاز می­دانند نه دلبستن به حرف­ه ای غربی را. بنابراین در جمع مردم مریوان در تاریخ 26/2/1388 می­فرمایند: «اینى که یا مسؤولان ما، یا در دوره‏ های انتخابات مثل وضع کنونى، نامزدها­ انتخاباتی ما براى جلب توجه دیگران حرف‌هاى غربى ‏ها را تکرار کنند، این هیچ امتیازى محسوب نمی‌شود. امتیاز این نیست که ما آن چیزى را بگوییم که غرب مى‏ پسندد. این‌ها کسانى ‏اند که با فکر ایرانى، فکر اسلامى، هویت اسلامى و ایرانى مخالفند.»

رهبر انقلاب هم‌چنین با تأکید بر عنصر عزت­مداری در مقابل غرب، مردم را از رأی دادن به عناصر خودباخته ­ی غربی برحذر می­دارند: «کسانى با رأى ملت سر کار نیایند که در مقابل دشمنان بخواهند دست تسلیم بالا ببرند و آبروى ملت ایران را ببرند. کسانى سر کار نیایند که بخواهند با تملق‏ گویى به غرب، به دولت‌هاى غربى، به دولت‌هاى زورگو و مستکبر، به خیال خودشان بخواهند براى خودشان موقعیتى در سطح بین‏ المللى دست و پا کنند. این‌ها براى ملت ایران ارزشى ندارد.»[21] 

 
ب-2-5) زمان‌شناسی

مقام معظم رهبری در باب معیارهای ریاست جمهوری، زمان­شناسی را از مهم‌ترین معیارها دانسته و بیان می­کنند: «رییس جمهورى انتخاب شود که بتواند گره‌هاى زندگى مردم را در دوران کنونى باز کند؛ وظایف این دوره را بشناسد و با قوت و اقتدار به آن عمل کند.»[22]
ب-2-6) انتخاب اصلح از هر گروهی که بود

انتخاب فرد صالح از نظر امام(ره) از هر گروهی که باشد باید صورت بگیرد و به حزب و غیرحزب نباید محدود گردد. امام خمینی(ره) در این زمینه بیان می­دارند: «انتخابات یک محکى هم براى خودتان است که ببینید آیا مى ‏خواهید انتخاب اصلح بکنید براى خودتان، یا براى اسلام؟ اگر براى خودتان باشد، شیطانى است و اما اگر انتخاب اصلح براى مسلمان‏هاست، «کى و از کجاست» مطرح نیست، از هر گروهى باشد، حزب باشد یا غیرحزب، نه حزب اسباب این مى‏ شود که غیر آن فاسد و نه صددرصد حزبى بودن باعث صلاح آن‌هاست.»[23]

 

 

ج)کنار نرفتن به خاطر دیدن اعوجاج

امام خمینی(ره) به مردم توصیه می­نمایند؛ مردم در مقابل اعمال نادرست عده­ ای، از شرکت در انتخابات ناامید نشوند بلکه سعی در انتخاب فرد صالح برای اصلاح امور بنمایند. امام 13 دی سال 1362 بیان می­دارند: «آن آدمى که به واسطه‌ی این که مثلاً یک چیز اعوجاجى از یک نفر مى‏ بیند یا از یک گروهى مى‏ بیند کنار برود، این بر خلاف مصالح اسلام عمل مى ‏کند. این معانى در صدر اسلام هم بوده است، در زمان ائمه ما هم بوده است... شرکت کنید در این انتخابات و تمیز بدهید اشخاصى را که لایق‏اند براى این مقام... بر فرض این که من یک کار خلاف کردم اسلام که خلاف نکرده است، شما براى اسلام کار بکنید... شما خوب بکنید براى اسلام تا آن بد هم به تبع شما ان شاء اللَّه خوب بشود.»[24]

حضرت امام(ره)، بیان می­دارند؛ دشمنان اسلام تبلیغات ضد انتخابات می­کنند تا عدم حضور مردم را بی­اعتنایی نسبت به نظام جلوه دهند. از این رو به مردم توصیه می­کنند که با حضور خود یاوه­سرایان را رسوا نمایند. امام(ره) در این باره می‌فرمایند: «دشمنان اسلام و نهضت، در خارج و داخل، تبلیغات زهرآگین خود را شروع کردند و چنین وانمود مى‏ کنند که مردم در این انتخابات بى‏ تفاوتند و به سردى و سستى گراییده‏ اند. مى‏ خواهند شما را متهم کنند که از جمهورى اسلامى رو برگردانیده ­اید. از شما ملت مبارز انتظار دارم که با شرکت همگانى خود یاوه ­سرایان را رسوا کنید و نیز اطلاع دادند که در اطراف دانشگاه -که محل اقامه‌ی نماز جمعه است- گروهى براى اخلال در شرکت در انتخابات به پا خاسته‏ اند. دولت موظف است از آنان جلوگیرى کند و مردم موظفند به تبلیغات آنان اعتنا نکنند.»[25]

رهبر انقلاب نیز در این زمینه می­فرمایند: «هر انتخاباتى، خون تازه‌اى در رگ‌هاى کشور تزریق می‌شود... همیشه دشمن خواسته است که یا انتخابات نباشد یا کم‌رنگ باشد. در هیچ انتخاباتى ما سراغ نداریم که قبل از انتخابات، بوق‌هاى تبلیغاتى دشمن به کار نیفتاده باشد... براى بى‌رونق کردن انتخابات، بى‌شوق و ذوق کردن مردم به حضور در انتخابات، چه حرف‌هایى زده می‌شود.»[26]

مقام معظم رهبری علت تلاش دشمنان برای برگزار ­نشدن انتخابات را اعلام نا به حق عدم مردم‌سالاری در ایران می­دانند و بیان می­دارند: «دشمنان ما مى‌خواهند اصلاً انتخابات برگزار نشود. چرا؟ براى این‌که بتوانند شاهدى بیاورند که در ایران مردم‌سالارى و دموکراسى نیست... بنابراین اولین خواسته‌هاى آن‌ها برگزار نشدن انتخابات است.»

امام امت، مردم را دارای فکر و تدبیر دانسته و هرگونه تحمیل کاندیدا به آن­ها را ناروا دانسته­ اند و البته مشورت را مناسب می­دانند: «همان طور که بارها گفته‌ام، مردم در انتخابات آزادند و احتیاج به قیم ندارند و هیچ فرد و یا گروه و دسته­ای حق تحمیل فرد و یا افرادی را به مردم ندارند... البته مشورت در کارها از دستورات اسلامی است و مردم با متعهدین و معتمدین خویش مشورت می‌نمایند.»[27] امام(ره) انتساب کاندیدایی را به ایشان نفی نموده­اند و بیان می‌دارند: «اینجانب بنا ندارم از کسى تأیید نمایم، چنان که بنا ندارم کسى را رد کنم و از تمام احزاب و گروه‌ها و افراد مى‏ خواهم از نسبت دادن کاندیداى خود به من که از آن استفاده تأیید و یا تعیین و یا رد شود، خوددارى کنند.»[28]

همان طور که در گذشته اشاره شد، حضرت امام(ره) مردم را جهت تعیین اصلح به مشورت با تحصیل­کرده ­ها­ی متخصص و البته متعهد و هم‌چنین روحانیون باتقوا و متعهد به جمهوری اسلامی فراخوانده و بیان داشته‌اند: «در تعیین رییس جمهور و وکلای مجلس، با طبقه‌ی تحصیل­کرده متعهد و روشنفکر با اطلاع از مجاری امور و غیروابسته به کشورهای قدرتمند استثمارگر و اشتهار به تقوا و تعهد به اسلام و جمهوری اسلامی مشورت کرده و با علما و روحانیون باتقوا و متعهد به جمهوری اسلامی نیز مشورت نموده [است.]»[29]

مقام معظم رهبری نیز درباره‌ی گمانه ­زنی­هایی که از رأی ایشان می­شود، می­فرمایند: «درباره ‏ى موضع رهبرى در مورد انتخابات، گمانه‏ زنى و شایعه و این‌ها همشیه بوده و خواهد بود. بنده یک رأى دارم، آن را در صندوق مى ‏اندازم. به یک نفرى رأى خواهم داد، به هیچ‌کس دیگر هم نخواهم گفت که به کى رأى بدهید، به کى رأى ندهید؛ این تشخیص خود مردم است.»[30] ایشان در جای دیگری بیان می­دارند: «بدیهى است که رهبرى از فرد خاصى حمایت نمى‌کند؛ از معیارها حمایت مى‌کند.»[31]

امام خمینی(ره) به رعایت اخلاق اسلامی در رابطه با انتخابات توصیه می­نمایند و آن را مهم‌تر از پیروزی در انتخابات می­دانند. امام راحل معتقدند اعمال و رفتار ما و آنچه موجب سعادت و جاودانگى ما مى ‏شود، صفاى معنویت و ثمرات خلوص بندگى است. گروه­ها را به تفاهم با یک‌دیگر بر سر اختلافات فرا می­خوانند و از تفرقه برحذر می­دارند.

رهبر کبیر انقلاب گروه­های شرکت­ کننده را به رعایت اخلاق اسلامی در رابطه با انتخابات توصیه می­کنند. ایشان مهم‌ترین امر را در باب انتخابات، حفظ خلوص عمل و صفای معنوی گروه­های شرکت دانسته و تنها همین را موجب سعادت و جاودانگی آن‌ها بیان می­دارند و از ایجاد اختلافات و کدورت­ها که موجب خدشه بر این خلوص نیت شود بر حذر می­دارند. حضرت امام(ره) در مقابل این مهم، حصول نتیجه­ی انتخابات را اهمیت نمی­دهند و بیان می­دارند: «طرفداران هر دو گروه باید بدانند که همه‌ی این امور اعتبارى و زودگذر است و همه در محضر حق هستیم و آنچه در صحیفه‌ی کردار ما ماندنى است اعمال و رفتار ما و آنچه موجب سعادت و جاودانگى ما مى‏شود، صفاى معنویت و ثمرات خلوص بندگى است و ما هم نباید خلوص عمل و جامعه‌ی اسلامى خودمان را به زنگار کدورت‌ها و اختلافات آلوده کنیم و رقابت‌هاى گذشته انتخاباتى هم هرگز نباید موجبات تفرقه و جدایى را فراهم نماید.»[32]

حضرت امام(ره) بیان هرگونه انتقادی که موجب هتک حرمت و اختلاف شود را ناپسند و خلاف اخلاق و فرهنگ می­دانند. امام بزرگوار داشتن مقصود اسلامی را توجیه ­گر عمل خلاف اخلاق نمی­دانند و بیان می­دارند: «از آقایان کاندیداها و دوستان آنان انتظار دارم که اخلاق اسلامى- انسانى را در تبلیغ براى کاندیداى خود مراعات؛ و از هر گونه انتقاد از طرف مقابل که موجب اختلاف و هتک­ حرمت باشد خود­دارى نمایند که براى پیشبرد مقصود، ولو اسلامى باشد، ارتکاب خلاف اخلاق و فرهنگ، مطرود و از انگیزه ‏هاى غیر­اسلامى است.»[33]

حضرت امام (ره) کاندیداها را به رعایت اخلاق و قانون در همه حال توصیه می­کنند و اقدام‌های غیرقانونی و ایجاد هیاهو را تنها موجب باز شدن راه خیانتکارها به کشور می­دانند: «به مجرد این که یکى مى ‏خواهد وکیل بشود... و ملت او را وکیل نکردند، نباید یک ­دفعه قلم‌ها را بردارند و بر ضد اصل انتخابات چیز بنویسند، حمله کنند به اصل انتخابات. شکایتى دارند، خوب شکایتشان را رسیدگى مى‏ کنند. هیاهو درست کردن، جز این که دامن زدن به این است که خیانتکارها راهشان باز بشود، چیز دیگرى نیست. اگر شما خدمت‌گزار به کشور هستید، در مجلس یک­جور خدمت مى‏ توانید بکنید، در خارج از مجلس هم یک­جور خدمت دیگر. مگر همه اهالى ایران توى مجلس مى ‏روند؟»[34]

مقام معظم رهبری بعد از ذکر اولین مسأله­ ی با اهمیت در امر انتخابات که همانا ضرورت حضور مردم در انتخابات است، به مسأله‌ی دوم اشاره کرده و می­فرمایند: «مسأله‌ى دوم، قانون‌گرایی در انتخابات، وفادارى به قانون، احترام به رأى مردم.این جور نباشد که اگر چنانچه انتخابات بر طبق نظر و میل ما انجام گرفت، این را ما قبول داشته باشیم؛ اگر برخلاف نظر ما بود، «و ان یکن لهم الحقّ یأتوا الیه مذعنین» اگر حق را به ما دادند، آنى که ما می‌خواهیم، سر کار آمد، قانون را قبول داریم؛ اگر آنى که ما می‌خواهیم، سر کار نیامد، می‌زنیم زیر قانون؛ نه قانون را قبول داریم، نه رأى مردم را قبول داریم؛ این نمی‌شود. فتنه‌ى 88 همین جور بود ادعا کردند که قانون‌گرا هستند، بعد خب مردم به آن‌ها رأى ندادند، اکثریت مردم به کس دیگرى رأى دادند؛ این‌ها بنا کردند دعوا راه انداختن که چرا!... ممکن است کسى بعد از انتخابات اعتراض داشته باشد؛ خیلى خوب، این اعتراض ایرادى ندارد؛ اما راهِ قانونى دارد.»[35]

امام(ره) دسته­ بندی ­ها­ی مختلف و ایجاد اختلاف بین آن­ها را توطئه ­ای می­دانند که بعضاً در بین مریدان گروه­ها منتشر می­شود، حال آن­که بزرگان دسته­ ها با هم اختلافی ندارند. ایشان در این خصوص می­فرمایند: «این توطئه را که مى‏ خواهند با اسم خطوط مختلفه، یک دسته را طرفدار یک جبهه بکنند و یک دسته را طرفدار یک جبهه بکنند و در صورتى که خود آن‌ها با هم اختلاف ندارند، مریدها به اختلاف بیفتند و کم کم در همه جا همان حرف‏ه ایى که در مشروطه بود که در یک شهر یک دسته اهل منبر مشروطه بودند، یک دسته اهل منبر مستبد بودند و در خانه‏ ها همین مسایل بود و در بازار همین مسایل بود، یک وقت این طور نشود که مردم را به جان هم بیندازند، این براى طرفدارى از فلان شخصیت و آن براى طرفدارى از فلان شخصیت، در صورتى که همه‏ اش توهّم بیش‌تر نیست.»[36]

امام(ره) حل اختلاف‌های احتمالی را با گفت‌وگو و تفاهم توصیه می­کنند و توجه همگان را بر­می­ انگیزند که اگر این کارها برای خداست تفاهم کنید. ایشان می­فرمایند: «اگر همه براى خدا هست، با هم تفاهم کنید... شما در مواردى که مى‏ بینید که دارند شیاطین نقشه مى‏ کشند و توطئه مى‏ کنند تا شما را به جان هم بیندازند، بنشینید با هم و تفاهم کنید و آن‌ها را مأیوس کنید. امروز دارند تهیه مى‏ بینند مخالفین شما، مخالفین جمهورى اسلامى، که براى انتخابات ایجاد نفاق کنند و این یک خطرى است براى کشور ما.»[37]

امام خمینی(ره) کاندیداها را به تبلیغات آرام و به دور از تفرقه و تشتت هدایت می­نمایند و بیان می­دارند: «گروه­هایى که متعهد و معتقد به جمهورى اسلامى و خدمت‌گزار به اسلام هستند، در مبارزات انتخاباتى کمال آرامش را در تبلیغ کاندیداهاشان رعایت نمایند و نسبت به یک‌دیگر تفاهم و صمیمیت و اخوت اسلامى داشته باشند و از تفرقه و کدورت شدیداً احتراز کنند که تفرقه و تشتت، دوستان را نگران و دشمنان را کامیاب مى‏ کند و موجب تبلیغات سوء مى ‏شود.»[38]

رهبر انقلاب جلوگیری از کدورت و اختلاف را در توضیح نحوه­ی تبلیغات بیان می­کنند و می­فرمایند: «من به همه‌ى کسانى که نامزد انتخابات ریاست جمهورى هستند و طرفداران آن‌ها صمیمانه عرض مى‌کنم که فضاى کشور را فضاى دشمنى و نقار و تشنج و اختلاف نکنند. البته ملت این‌طور نیستند؛ گروهى هستند که اگر مجموع‌شان را بشمریم، به چند هزار نفر نمى‌رسند - بالاخره هر کس طرفدارانى دارد – این‌ها فضاى روزنامه‌ها و دستگاه‌هاى ارتباط جمعى را متشنج مى‌کنند. فضا باید دوستانه باشد؛ هر کس حرف‌هاى خودش را بزند و برنامه‌هاى خودش را بگوید و کارى را که خودش مى‌تواند بکند، بیان کند؛ به دیگران چه کار دارند؟ فضا را متشنج نکنند؛ فضا را برادرانه و صمیمانه بکنند.»[39]

ایشان با مخاطب قراردادن طرفداران نامزدها می­فرمایند: «کسانى که به یک نامزد انتخاباتی علاقه‌مندند، مراقب باشند به خاطر علاقه‌ى به او، نامزد دیگر را تخریب نکنند؛ این بین مردم اختلاف و نقار ایجاد مى‌کند.»[40]

 

 

ط) دسیسه­ ی دشمن در مرحله‌ی بعد از انتخابات پرشور

رهبر کبیر انقلاب، مردم را نسبت به احتمال دسیسه­ هایی که بعد از شرکت مردم در انتخابات از طرف دشمنان اسلام اتفاق می­افتد، متوجه می­سازند و بیان می­دارند: «من احتمال مى ‏دهم که عوامل و دست­هاى ناپاکى بخواهند از رقابت­هاى انتخاباتى در رسیدن به آرزوهاى خود استفاده کنند و با طرح مسایل پوچ و بى ‏معنا دل­ها را از یک‌دیگر جدا سازند و یا با تردید و ایجاد ذهنیت­ها، صحت و سلامت انتخابات و نهایتاً مشروعیت مجلس را زیر سؤال برند که در این شرایط همه‌ی آحاد ملت ایران و همه‌ی روحانیون و دست­اندرکاران کشور باید در کنار هم و دست در دست هم به راه مقدس خود ادامه دهند.»[41] در ادامه، صاحبان قلم و تریبون را به مراقبت در گفته­های خود دعوت می­نمایند و می­فرمایند: «و صاحبان قلم و سخن و مطبوعات نیز به ‏طور جدّ مواظب نوشته‏ ها و گفته ‏هاى خود باشند.»[42]

مقام معظم رهبری در دیدار دانشجویان و اساتید دانشگاه کرمان سال 1384 دسیسه­ ی دشمنان را در مرحله ­ی بعد از انتخابات، ادعای تقلب می­دانند و بیان می­کنند: «دشمنان ما مى‌خواهند اصلاً انتخابات برگزار نشود. چرا؟ براى این‌که بتوانند شاهدى بیاورند که در ایران مردم‌سالارى و دموکراسى نیست... بنابراین اولین خواسته‌هاى آن‌ها برگزار نشدن انتخابات است... گام دوم این است که اگر نتوانستند، انتخابات را متهم کنند. خواهند گفت در انتخابات تقلب شده؛ خواهند گفت انتخابات تبعیض‌آمیز است.»[43]

«هر یک از این‌ها که ببرند، براى کشور لابد خدمت خواهند کرد و اگر خدمت نکنند ملت هست و آن‌ها را بر کنار خواهد کرد... ریاست جمهور[ى‏] چیزى نیست که شما به آن اهمیت بدهید. اگر ریاست ­جمهور خوب باشد، آن است که خدمت به ملت مى‏کند و اگر بد باشد، آن است که راه جهنم را باید بپیماید. خیلى در صدد این نباشید که براى خاطر این که یکى بیش‌تر مى‏خواهد رأى ببرد، یکى کم‌تر مى‏خواهد رأى ببرد به هم بریزید و جنگ و نزاع باشد و اسباب ناراحتى همه را فراهم کنید... بعد از این که رییس­ جمهور تعیین شد همه‌ی اطاعت کنید از او... قهر نکنید و رشد خودتان را نشان بدهید به دنیا که شما رشید هستید و شما مى‏توانید که یک مملکتى را با هم اداره بکنید.»[44]

 

مقام معظم رهبری پایان رأی­ گیری را پایان بحث و مجادلات بین گروه­های انتخاباتی می‌شمردند و شخص منتخب را، مورد متابعت تمام ملت می­دانند. ایشان می­فرمایند: «اختلاف نظرهایى که در دوران انتخابات پیش مى‌آید، ممکن است کدورت‌هایى را بین بعضى از برادران و خواهران به وجود بیاورد؛ نگذارید این کدورت‌ها باقى بماند. فرض کنید یکى از شما دو رفیق، طرفدار یک نفر هستید؛ دیگرى هم طرفدار یک نفر دیگر. در مقام بحث و مجادله، شما مى‌خواهى حرف خودت را ثابت کنى؛ او هم مى‌خواهد حرف خودش را ثابت کند؛ لذا ممکن است از هم کدورت پیدا کنید. این کدورت‌ها روز جمعه باید زیر خاک دفن شود و تمام گردد. کسى که روز جمعه با انتخاب مردم برگزیده شد، او دیگر رییس جمهور همه است.»[45]

حضرت امام(ره) هزینه‌های انتخاباتی را در هیچ صورت قابل استخراج از اموال دولتی نمی‌دانند و بیان می­دارند: «اینجانب به هیچ وجه و به هیچ کس اجازه نمی‌دهم تا از سهم مبارک امام ـ علیه السلام ـ و یا از اموال دولت و اموال دفاتر و سازمان‌ها و مجامع و اموال عمومی خرج انتخابات کند.» (منبع ذکر گردد.)

رهبر انقلاب نیز بهترین و ساده ترین تبلیغات را استفاده از وسایل ارتباط جمعی می­دانند و تبلیغات پرهزینه را به هرصورت که باشد منع می­کنند: «نه خودشان تبلیغات پُرخرج کنند، نه به طرفدارانشان اجازه دهند. بعضى افراد ممکن است بگویند به ما ربطى ندارد؛ این کار پُرخرج را دیگران مى‌کنند. شما بگویید نکنند. خوشبختانه آن‌گونه که اطّلاع پیدا کردم، ساعت‌هاى فراوانى براى نامزدها وقت گذاشته‌اند که از طریق تلویزیون و رادیو با مردم حرف بزنند... خیلى خوب؛ این بهترین تبلیغات است. رادیو و تلویزیون همه‌جا وجود دارد؛ چه نیازى هست که براى تبلیغات گوناگونِ رنگینى که بعضى جاها مى‌کنند، پول زیادى مصرف شود که احیاناً بعضى افراد هم نتوانند خودشان آن خرج را کنند و مجبور باشند از کسانى بگیرند و خداى نکرده وام‌دار شوند؟»[46]

مقام معظم رهبری در نهایت سفارش می‌کنند که وسوسه را از خودتان دور کنید و با نیروی عقل و تحقیقاتی که به عمل می­آورید، با اطمینان و امید به قصد قربت به پای صندوق­های رأی بروید. ایشان می­فرمایند: «بعضى‌ها هستند که خیلى وسوسه مى‌کنند - آیا این، آیا آن؟ آیا این، آیا آن؟ - آخرش هم یا مجبور مى‌شوند به طاق جفت و استخاره متوسل شوند و یا اصلاً از خیر رأى دادن مى‌گذرند. نه، انسان فکر مى‌کند؛ به کسى مى‌رسد و مى‌گوید: خدایا! نتیجه‌ى تحقیقات من این است.»[47] «آگاهانه بگردید؛ برسید؛ و به آن‌چه که رسیدید و تشخیص دادید، با قصد قربت اقدام کنید؛ با قصد قربت پاى صندوق انتخابات بروید و خداى متعال اجر خواهد داد.»[48](*)

 

                                                                                
[1] . وصیت­نامه‌ی سیاسی الهی امام خمینی(ره)

[2] . بیانات در اجتماع بزرگ مردم کرمانشاه، 20/7/1390
 

[3] . بیانات در دیدار دانشجویان بسیجى، 5/3/1384
 

[4] . صحیفه‌ی نور امام(ره)، ج‏15، ص 18
 

[5] . صحیفه‌ی نور ج‏15، ص 19 و 18
 

 [6] . بیانات در دیدار دانشجویان بسیجى، 5/3/1384
 

 [7] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج‏10، ص 220
 

 [8] . بیانات در دیدار دانشجویان کرمانشاه، 24/7/1390
 

 [9] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج‏17،ص 10
 

 [10] . وصیت­نامه‌ی سیاسی الهی امام خمینی(ره)، ص 19

[11] . بیانات در دیدار دانشجویان کرمانشاه، 24/7/1390

[12] .صحیفه‌ی امام، جلد 21، صفحات 10 و 11

[13] ـ همان

[14] . همان

[15] . صحیفه‌ی امام، ج‏18، ص 286

[16] . صحیفه‌ی امام، ج‏18، ص197

[17] . دیدار با نمایندگان هفتمین دوره‌ی مجلس شوراى اسلامى، 27/3/1383

[18] . بیانات در جمع زائران و مجاوران حضرت امام رضا­(ع)، 1/1/1387

[19] . صحیفه‌ی امام، جلد 8، صفحه‌ی 385

[20] . بیانات در دیدار مردم بیجار، 28/2/1388

[21] . بیانات در دیدار مردم بیجار، 28/2/1388

[22] . بیانات در اجتماع بزرگ مردم کرمان، 11/2/84

[23] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج‏18، ص197

[24] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج‏18، ص 286

[25] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج‏9،ص 259

[26] . بیانات در اجتماع بزرگ مردم کرمانشاه، 20/7/1390

[27] . صحیفه‌ی امام(ره)، جلد 21، صفحه‌ی10

[28] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج‏12، ص13

[29] . وصیت­نامه‌ی امام(ره)، ص19 
 
[30] . بیانات در جمع زائران و مجاوران حضرت امام رضا (ع)، 1/1/1388

[31] . بیانات در اجتماع بزرگ مردم کرمان، 11/2/1384

[32] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج‏21، ص50

[33] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج‏12، ص 13

[34] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج‏12، ص 199

[35] . بیانات در اجتماع بزرگ مردم کرمانشاه،20/7/1390

[36] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج‏18، ص174

[37] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج‏18، ص: 173

[38] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج‏12، ص13

[39] . بیانات در دیدار خانواده‌هاى شهدا، 3/3/1384

[40] . بیانات در مراسم شانزدهمین سالگرد ارتحال امام خمینى (ره)، 14/3/1384
 

[41] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج‏21، ص50

[42] . همان

[43] . بیانات در دیدار دانشجویان و اساتید دانشگاه کرمان سال 1384

[44] . صحیفه‌ی امام(ره)، ج‏12، ص128

[45] . بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم 25/03/1384

[46] . بیانات در خطبه‌هاى نماز جمعه‌ى تهران 28/2/1380

[47] . بیانات در دیدار دانشجویان بسیجى، 5/3/1384

[48] . بیانات در جمع مردم استان کردستان‏ در میدان آزادى سنندج 22/2/1388