عوامل مؤثر در پایداری
1 – خصوصیات فیزیکی عامل (جامد، مایع، گاز) عوامل گازی شکل دارای مدت پایداری کمتر میباشند.
2 – شرایط جوی ، درجه حرارت و سرعت باد از عوامل مؤثر در پایداری میباشند.
3 – نوع پرتاب و یا نحوه پخش (راکت ، بمب ، گلوله توپ و... )
4 – وضعیت زمین و هدف (داخل شیار ،خط الرأس جغرافیایی و ...)
5 – نوع عامل ( تاول زا ، اعصاب ، خون و...)
6 – نوع مهمات ( زمانی ، ضربتی و ...)
خصوصیات عوامل شیمیایی
1 – قابلیت نفوذ به داخل سنگرها و پناه گاهها.
2 – از هوا سنگین تر بوده و در داخل سنگرها و شیارها باقی می مانند.
3 – تا مدتی بعد از پخش ، دارای اثر بوده و می توانند باعث آسیب شوند.
4 – باعث ایجاد رُعب و وحشت در بین نیروهای مقابل می شوند در حالیکه براحتی میتوان با آنها مقابله نمود.
5 – باعث خرابی بناها و ساختمانها نمی شوند.
6 – شرایط جوی تأثیر زیادی بر آنها می گذارد.
نحوه استفاده و پخش عوامل شیمیایی
عوامل شیمیایی درون مهمات انواع سلاحها تعبیه شده و توسط همان سلاحها پرتاب می شوند ، برای مثال بصورت بمب ، موشک ، خمپاره ، گلوله های توپ و ... که در محیط معمولا بصورت گاز یا آئروسل پخش میشوند.
علائم یک تک شیمیایی
هرکدام از عوامل زیر می تواند نشانگر یک حمله شیمیایی باشد :
1 – اعلام خطر توسط نیروهای انتظامی و یا صداوسیما (درمناطق غیر نظامی و یا اعلام خطر توسط فرماندهی یا مسئولین ذیربط در مناطق نظامی ) .
2 – مشاهده پخش دودهای مشکوک .
3 – مشاهده پخش مواد توسط هواپیما بصورت سم پاشی یا بمباران هوائی و یا سقوط بمب یا گلوله با صدای انفجاری خفیف .
4 – مشاهده لکه های غیر عادی بر روی بدن و تجهیزات و وسایل .
5 – مشاهده مرگ و میر غیر عادی حیوانات و حشرات .
6 – مشاهده تابلوهای ویژه منطقه آلوده شیمیایی که معمولا به رنگ زرد است .
7 – احساس بوهای غیر عادی و مشکوک و احساس تغییر عادی در طعم و مزه آب و غذا ، آبریزش غیر عادی از دهان و بینی ، احساس اختلال در دید و تنفس ، سوزش و خارش سطح بدن .
اقدامات عمومی در مناطق آلوده
به محض مشاهده یکی از علائم حمله شیمیایی اقدامات زیر را سریعا باید انجام داد :
1 – حبس نفس و پوشیدن ماسک در کمتر از 9 ثانیه (درصورت عدم دسترسی به ماسک از یک پارچه خیس استفاده شود ) .
2 – حتی الامکان پوشانیدن تمام سطح بدن .
3 – استفاده از لباسهائیکه بافت ریز و نایلونی داشته باشد مانند بادگیر .
4 – اعلام خطر برای دیگران .
5 – درصورت امکان رفتن به ارتفاعات و بلندیها .
6 – خودداری از تماس با سطوح و اجسام آلوده .
7 – اجتناب از خوردن آب و مواد غذائی آلوده .
8 – درصورت امکان دور شدن از منطقه آلوده در خلاف جهت باد (به دستور فرمانده ) .
9 – خودداری از فعالیت زیاد و غیر ضروری تا حد امکان .
نحوه عبور از منطقه آلوده
در صورت مواجه شدن با منطقه آلوده شیمیائی ، میکروبی ، هسته ای در صورت امکان از ورود به منطقه آلوده خودداری نموده و منطقه را دور بزنید ،در صورتیکه عبور از منطقه آلوده بنا بدستور فرماندهی الزامی بوده باید اقدامات زیر را بدقت انجام دهید :
1 – ماسک خود را بپوشید .
2 – لباس حفاظتی خود را بپوشید (لباس، کفش، دستکش و روپوش ماسک ).
3 – ناحیه گردن و گوش و روی دستهای خود را پماد حفاظتی ش م ه بمالید .
4 – حتی الامکان از فعالیت غیر ضروری خودداری نمائید .
5 – از رفتن به داخل گودالها و شیارها خودداری کنید .
6 – به اشیاء آلوده دست نزنید .
7 – از برخورد با شاخ و برگ درختان و یا علفهای روی زمین اجتناب نمائید .
8 – حتی الامکان از نشستن و خوابیدن بر روی زمین آلوده خودداری کنید .
9 – آب و مواد غذایی سرباز را استفاده ننموده و حتی الامکان آنها را دور بریزد و از غذاهای سر بسته مانند کنسرو و کمپوت استفاده نمائید .
10 – سریعا مأموریت محوله را به اتمام رسانده و از منطقه آلوده خارج شوید .
(تذکر) درصورت نداشتن لباس حفاظتی اعمال زیر را انجام دهید :
الف – تمام دکمه های لباس خود را ببندید .
ب – یقه لباس را بالا بکشید .
پ – سرآستین و پاچه شلوار را کش بیندازید .
ت – گردن ، زیربغل ، آرنج ، باسن ، کشاله ران و زیر زانو را محافظت نمائید.
حداقل مهارتهای انفرادی ش م ه
تعریف : مهارتهایی را که باید یک فرد برای حضور در منطقه آلوده ( ش م ه ) کسب نماید حداقل مهارتهای انفرادی گویند که آشنائی با آن باعث می شود یک رزمنده بدون کاهش استعداد رزمی خود یا حداقل کاهش مأموریت محوله را انجام دهد . این مهارتها شامل موارد زیر است :
1 – نحوه تشخیص یک منطقه آلوده ش م ه ( اعلام خطر ) : هر فرد باید قادر باشد اعلام خطرهای گوناگون سمعی و بصری ش م ه را تشخیص بدهد تا بتواند ضمن انجام اعمال حفاظتی به مأموریت خود ادامه دهد.
2 – روش صحیح ماسک گذاری : یک رزمنده باید بتواند دنبال احساس خطر ش م ه در کمتر از 9 ثانیه ماسک خود را بطور صحیح و دقیق بپوشد.
3 – استفاده از لباسهای حفاظتی : هر فرد رزمنده باید قادر به استفاده صحیح از لباسهای حفاظتی بوده ، علاوه بر آن باید ضمن تمرین، این توانایی را پیدا کند که در حالیکه تجهیزات حفاظتی خود را میپوشد مأموریت اصلی خود را انجام دهد.و باید بداند که نوع تجهیزات حفاظتی بستگی به مأموریت اصلی او دارد.
4 – تشخیص عوامل شیمیایی : رزمنده باید قادر باشد با مشاهده اولین مسمومیت به نوع عامل پی برده و اقدامات حفاظتی ویژه آنرا انجام دهد.
5 – استفاده از جنگ افزارهای سازمانی : یک رزمنده باید بتواند در حالیکه در منطقه آلوده شیمیایی است از جنگ افزار خود به نحو احسن استفاده کند .
6 – رفع آلودگی انفرادی : بدلیل اهمیت رفع آلودگی و ضرورت اینکه رفع آلودگی نباید به تأخیر بیفتد ، لازم است هر فرد رزمنده رفع آلودگی انفرادی و همچنین نحوه عبور از ایستگاه رفع آلودگی را به نحو احسن فرا گیرد .
7 – رفع نیازهای شخصی : یک رزمنده باید قادر باشد در حالیکه تجهیزات حفاظتی را پوشیده است براحتی آب بنوشد ، قضای حاجت نموده و استراحت کند.
8 – اقدامات ویژه ش م ه : یک رزمنده باید بتواند در صورت مواجه شدن خودش و یا دیگران با عوامل ش.م.ه اقدامات ویژه را برای کم یا برطرف کردن آسیب وارده انجام دهد بدین جهت برای مثال بایستی نحوه تنفس مصنوعی و استفاده از آمپول آتروپین و امیل نیتریت را فرا گرفته باشد .
9 – عبور از مناطق آلوده : هر رزمنده باید قادر باشد از منطقه آلوده ش.م.ه عبور نموده و مأموریت محوله خویش را به انجام رساند.
10 – نگهداری از تجهیزات انفرادی : هر فرد باید نحوه نگهداری از تجهیزات انفرادی ش.م.ه را بداند تا در صورت نیاز مجهز به وسایلی سالم و قابل استفاده باشد.
شناسایی عوامل ش.م.ه توسط حواس پنجگانه
الف - حس بینایی (دیدن)
1- دیدن نور سفید خیره کننده ناشی از انفجارات هسته ای .
2- دیدن اجساد و لاشه حیوانات که بطور مشکوک و یا ظاهرا بیدلیل مرده اند .
3- مشاهده شلیک گلوله های توپ ، خمپاره ، موشک و بمبارانهای غیر معمولی و ناشناخته.
4- دیدن دودهای غیر عادی حاصل از انفجار بمبها ، راکتها و گلوله های توپ .
5- مشاهده ذرات پخش شده معلق در هوا .
6- دیدن قطرات مایع بصورت غیر عادی روی برگ گیاهان و درختان.
7- دیدن تابلوهای اعلام خطر ش.م.ه.
ب – حس شنوایی (شنیدن)
1- شنیدن صدای آژیر اعلام خطر ش.م.ه.
2- اعلام خطر توسط تیمهای پدافند ش.م.ه.
3- شنیدن صدا و علایم قراردادی در رابطه با اعلام خطر ش.م.ه.
4- دریافت پیامهای تلفنی و یا بی سیم که حاکی از حملات ش.م.ه در فاصله نزدیک یا در همان منطقه باشد.
5- دستور فرماندهی.
پ – حس بویایی (بوئیدن)
احساس بوهای مشکوک و غیر عادی مثل بوی سیر ، سبزی تازه ، بوی سیب ، بوی بادام تلخ ، بوی تخم مرغ گندیده.
ت – حس چشایی (چشیدن)
احساس تغییرات غیر عادی در طعم و مزه غذا و آب.
ث – حس لامسه (از طریق پوست و مخاط سطحی )
احساس سوزش و آبریزی غیر عادی و ضاهرا بی دلیل در مخاط بینی ، چشم ، مجاری دستگاه تنفس و سوزش و خارش در روی پوست .
تقسیم بندی عوامل شیمیایی
عوامل شیمیایی را به سه صورت تقسیم بندی می کنند:
1 – از نظر فیزیکی (جامد ، مایع ، گاز ) : جامد (آهک و گچ ) ، مایع ( روغن و نفت ) ، گاز ( دود پخش شده ).
2 – از نظر اثر گذاری عوامل بر بدن : عبارتند از عوامل اشک آور ، تهوع آور ، خفه کننده ، خون ، تاولزا که هر کدام از این عوامل بنحوی در بدن تأثیر می گذارند .
3 – از نظر نوع استفاده : منظور از نوع استفاده یعنی اینکه عامل بکار رفته باعث ناتوان ساختن یا از بین رفتن فرد میشود که عبارتند از :
الف) عوامل شیمیایی سمی یا کشنده : که بنا به خاصیت سمی خود باعث از بین رفتن افراد میشود و عبارتند از :عوامل خفه کننده ، خون ، اعصاب ، تاولزا .
ب) عوامل ناتوان کننده : عواملی هستند که باعث ناتوان ساختن افراد از نظر جسمی و فکری بطور موقت یا دائم میشوند که به مرور زمان افراد با استفاده از کمکهای اولیه به حالت عادی برمیگردند ، مانند اشک آور و مهوع BZ.LSD .
پ) عوامل دودزا : عوامل دودزا آئروسلهایی از مواد هستند که بطور تاکتیکی بمنظور از بین بردن دید دشمن ، نشانه گذاری ف و علامت دادن استفاده میشود که مهمترین آنها عبارتند از : RP
و PWP-WP-HC .
ت) عوامل آتش زا : مواد آتشزا ترکیباتی هستند که بر اثر واکنش سوختن حرارت زیادی ایجاد میکند که باعث آتش زدن و انهدام ساختمانها ، انبار مهمات و تجهیزات نظامی میشوند که مهمترین آنها عبارتند از : PTV-TH .
ج) عوامل ضد گیاه : همان ترکیبات علف کشها میباشند که به دو صورت انتخابی و غیر انتخابی وجود دارند .
چ) عوامل ضد مواد : عواملی هستند که باعث فاسد شدن آب و مواد غذایی میشوند که با مصرف آنها حالت تهوع و استفراغ به افراد دست میدهد.
ح) عوامل اشک آور : از این عوامل صرفا جهت آموزش ، کنترل اغتشاشات ، جنگهای خیابانی و بیرون کشیدن نیروها از داخل سنگرها استفاده میشود .
خ) عوامل مهوع (تهوع آور ) : این عوامل باعث تحریک دستگاه تنفسی میشوند و کلیه خصوصیات عوامل اشک آور را دارند که مهمترین آنها عبارتست از آدامزیت (DM) .
خصوصیات فیزیکی و شیمیایی گازهای اشک آور
1 – از نظر فیزیکی : بصورت جامد میباشند که بعد از عمل کردن مهمات بصورت گاز در می آیند . سنگین تر از هوا هستند ، بوسیله آب تجزیه می شوند ، زمان پایداری آنها کم است ، بوی این عوامل شبیه بوی فلفل تند میباشد.
2 – از نظر نوع استفاده : از عوامل ناتوان کننده می باشند.
3 – از نظر فیزیولوژیکی (اثر گذاری بر بدن) : بیشتر قسمتهای باز بدن را مورد حمله قرار میدهند و بیشتر در جاهای مرطوب بدن تأثیر می گذارد.
علائم اولیه این عوامل : سوزش پوست بدن ، سوزش چشم ، بیرون آمدن اشک چشم ، جاری شدن آب از بینی ، عطسه ، حالت تهوع ، استفراغ و سوزش در گلو و اسهال می باشد .
کمکهای اولیه در برابر این عوامل : جهت پیشگیری استفاده از ماسک ولباسهای حفاظتی ، خارج شدن از منطقه آلوده ، حرکت کردن در جهت خلاف باد ، شستشوی بدن با آب و صابون .
مهمترین عاملهای اشک آور عبارتند از : (CS – CN – CNC – CNB – BBC ) .
اهداف دشمن از پخش عوامل شیمیایی
1- غافلگیر کردن نیروهای مقابل و تجدید قوا در نیروهای خود .
2- از بین بردن نیروهای مقابل و دست یافتن به منطقه یا زمین .
3- جلوگیری از حمل و نقل نیروهای پشتیبانی کننده و تدارکاتی و غیره .
4- کم کردن آتشهای سنگین نیروهای مقابل .
5- ایجاد رعب و وحشت در میان نیروهای مقابل .
6- مشغول کردن نیروهای مقابل با خود .
7- آلوده کردن آب و مواد غذایی .
8- تصرف مواضع استراتژیک و مراکز اقتصادی بطور سالم .
آشنایی با تجهیزات انفرادی ش . م . ه
تعریف ماسک نظامی : ماسک بمنظور حفاظت مجاری تنفس و چشمها و صورت از آسیب عوامل شیمیایی ، میکروبی و گرد و غبار هسته ای بکار برده می شود.
کار ماسک نظامی : ماسک طوری ساخته شده است که اگر درست روی صورت قرارگیرد هوای آلوده ابتدا از فیلتر عبور نموده ، بعد از تصفیه به پشت لنزهای چشمی رفته از طریق سوپاپهای کلاهک بینی وارد کلاهک بینی شده و مورد تنفس قرار میگیرد و سپس بازدم از طریق سوپاپ خروجی خارج می شود.
قطعات اصلی ماسک نظامی : قطعاتی که در صورت عدم وجود آنان ماسک قادر به انجام وظایف در نظر گرفته شده برای آن به نحو احسن نخواهد بود که حداقل این قطعات برای تمامی ماسکهای نظامی عبارتند از :
1 – قطعه صورتی : بمنظور حفاظت از صورت و چشمها از آسیب عوامل ش . م . ه ساخته شده است .
2 – فیلتر : بمنظور تصفیه هوای آلوده می باید حتما به ماسک وصل باشد.
3 – کیف حامل : در امور نگهداری ، حمل و استفاده سریع از ماسک نقش بسزایی دارد.
انواع ماسک
ماسک ام 9 M-9
قطعات اصلی ماسک ام 9 : کیف حامل ، قطعه صورتی ، فیلتر
اجزای ماسک ام 9 : لنزهای چشمی ، سوپاپ خروجی هوا ، واشر سوپاپ خروجی هوا ، مقر فیلتر ، سوپاپ ورودی هوا ، کلاهک بینی ، واشر سوپاپهای کلاهک بینی ، بندهای سر ، بالشتک ، سگکها .
اندازه ماسک ام 9 : در سه اندازه بزرگ L ، متوسط Mو کوچک S ساخته شده است که با سه حروف لاتین بر روی سمت راست قسمت پیشانی ماسک مشخص گردیده است.
ماسک ام 80 M-80
قطعات اصلی ماسک ام 80 : کیف حامل ، قطعه صورتی ، فیلتر
متعلقات : روپوش ماسک ، عینک طبی ، فیلتر تمرینی ، لوله رابط آبنوش و در قمقمه مخصوص ، قاب عینک .
اجزای ماسک ام 80 : لنزهای چشمی ، سوپاپ خروجی هوا ، واشر سوپاپ خروجی هوا ، درپوش سوپاپ خروجی هوا ، مقر فیلتر ، سوپاپ ورودی هوا ، صفحه عبور دهنده صدا ، سیستم آبنوش ، مقر لوله رابط ، زبانه آبنوش ، کلاهک بینی ، مقر عینک طبی ، بندهای سر ، بالشتک .
اندازه ماسک ام 80 : این ماسک در سه اندازه بزرگ ، متوسط و کوچک ساخته شده که به ترتیب با عدد 1 بزرگ – 2 متوسط – 3 کوچک بر روی قسمت پیشانی ماسک (سمت راست ) مشخص گردیده است.
ماسک ام 15 M-15
.
این ماسک شبیه ماسک ام 80 است با این تفاوت که فاقد 1 – سیستم عبور دهنده صدا 2 – فیلتر تمرینی 3 – عینک طبی میباشد.لازم به تذکر است که از فیلتر تمرینی ماسک ام 80 میتوان در این ماسک استفاده نمود و در ضمن از نظر شکل ظاهری نیز با ماسک ام 80 قدری متفاوت است.
ماسک ام 17 آ 1 M-17 A -1
قطعات اصلی : کیف حامل ، قطعه صورتی ، فیلترها
متعلقات : لوله خرطومی جهت تنفس مصنوعی ، روپوش ماسک ، عینک طبی ، لنزهای یدک ، در قمقمه مخصوص ، کیسه ضد آب .
اندازه : این ماسک در سه اندازه بزرگ L ، متوسط Mو کوچک S ساخته شده است که با سه حروف لاتین بر روی سمت راست قسمت پیشانی ماسک مشخص گردیده است.
اجزای ماسک ام 17 آ 1 : بندها ، بالشتک یا محل تقاطع بندها ، سگکها ، سوپاپهای کلاهک بینی ، واشر سوپاپهای کلاهک بینی ، سوپاپهای ورودی هوا ، واشر سوپاپهای ورودی هوا ، لنزهای چشمی ، سوپاپ خروجی هوا ، واشر سوپاپهای خروجی هوا ، درپوش سوپاپ خروجی هوا ، صفحه عبور دهنده صدا ، درپوش صفحه عبور دهنده صدا ، مقر عینک طبی ، لوله رابط آبنوش سر خود ، زبانه آبنوش ، زبانه تنفس مصنوعی ، اهرم دو وضعیتی کنترل زبانه آبنوش و تنفس مصنوعی.
تذکر : این ماسک دارای دو فیلتر میباشد و فیلترهای آن از داخل گذاشته میشود ، به همین علت تعویض فیلتر در منطقه آلوده غیر ممکن است.
حمل ماسک
حمل ماسک به چهار صورت جلو ، پهلو ، پشت ، ران انجام میشود که هر کدام بستگی به وضعیت فرد دارد. مثلا در حال سینه خیز حتما باید به پشت حمل شود که بهترین نوع حمل ، حمل به پهلو زیر بغل چپ میباشد.
فیلتر
تعریف فیلتر : وسیله ایست که بعلت خصوصیت خاص ساختمانی و مواد موجود درون آن ، هوای آلوده در حین عبور از آن تصفیه میگردد.
تذکر: فیلترهای جنگی برای مقابله با عوامل ش . م . ه شناخته شده تهیه شده است و در مقابل عوامل صنعتی مانند آمونیاک کاربرد ندارد.
انواع فیلتر با مشخصات مربوطه
1 – فیلتر عملیاتی : که به رنگهای طوسی و سبز زیتونی مشخص شده است و در مقابل عوامل سمی ،کشنده و ناتوان کننده مقاوم میباشد.
2 – فیلتر آموزشی : به رنگهای مشکی ، زرد و... موجود است و فقط در مقابل عوامل آموزشی ( اشک آور ، دودزا و...) مقاوم است.
3 – فیلتر تمرینی : نوعی فیلتر است که بمنظور کاهش هوای تنفسی ورودی به ریه ها بکار برده میشود و جنبه تمرینی دارد . این نوع فیلتر سفید رنگ میباشد و در برابر عوامل شیمیایی هیچگونه مقاومتی ندارد.
شرایط تعویض فیلتر
1 – به دستور فرماندهی
2 – یکبار استفاده از فیلتر در مقابل عوامل خون
3 – تماس فیلتر با آب
4 – مشاهده شکستگی ، بریدگی یا فرورفتگی بیش از 6 میلیمتر در بدنه فیلتر
5 – شنیدن صدای ذرات آزاد در فیلتر
6 – گرفتگی فیلتر و ایجاد مقاومت زیاد در موقع تنفس
7 – در صورتیکه نوع فیلتر مشخص نباشد یعنی مشخص نباشد که فیلتر عملیاتی یا آموزشی است.
8 – گذشتن تاریخ انقضای فیلتر (تاریخ مصرف )
9 – بازبودن دریچه های آن و عبور هوا در آن به مدت بیش از شش ماه
تبصره : تعویض فیلتر حتی در موارد فوق با اجازه فرمانده و بعد از تحویل فیلتر سالم انجام میشود و بعد از آن فیلتر خراب را باید دفن نمود.
نحوه تعویض فیلتر در منطقه آلوده
در صورتیکه در منطقه آلوده نیاز به تعویض فیلتر باشد ، فیلتر جدید را آماده نموده و سپس حبس نفس نموده و سریعا فیلتر خراب را باز و فیلتر جدید را روی ماسک ببندید در پایان ابتدا عمل تخلیه ماسک را انجام داده و بعد از آزمایش ماسک ، تنفس را شروع کنید و فیلتر کهنه را بعد از انهدام مدفون کنید.
عمل تخلیه ماسک
نحوه تخلیه ماسک از هوای آلوده بدین صورت است که سوپاپ خروجی هوا را گرفته و هوای حبس شده داخل ریه ها را به داخل ماسک فوت می کنیم تا هوای آلوده از ماسک خارج گردد.
نحوه برداشتن ماسک از صورت
ماسک برداری فقط بدستور فرمانده صورت میگیرد و نحوه آن به این ترتیب است که ابتدا سگکهای پائینی را گرفته ،بندها را شل میکنیم و بعد قسمت میانی سگکها را گرفته و بندهایش را شل میکنیم سپس از قسمت جلوی ماسک گرفته و با سه حرکت پائین ، جلو ، بالا ماسک را از صورت خارج می کنیم و درون کیف حامل گذاشته و در آنرا می بندیم.
منبع : آموزش نظامی military training