استفتائات در مورد آلات قمار، شرط بندی و بخت آزمایی
در این بخش استفتائات دفتر مقام معظم رهبری در مورد آلات قمار و بخت آزمایی و استفتائات آیت الله مکارم شیرازی در مورد گرفتن مبالغی از شرکت کنندگان در مسابقات فرهنگی و یا برگه های ارمغان بهزیستی و... را جهت اطلاع هموطنان مان بیان می داریم.
استفتائات دفتر مقام معظم رهبری درمورد آلات قمار و بخت آزمایی
آلات قمار :
سوال: آیا اگر افراد بدون شرط بندى و قصد قمار و بُرد و باخت و کسب درآمد بلکه فقط براى سرگرمى و مشغول بودن، مبادرت به بازى با ورق کنند، آن افراد مرتکب حرام شده اند؟ حضور در مجالس بازى با ورق براى تفریح چه حکمى دارد؟
جواب: بازى با ورقى که عرفاً از آلات قمار محسوب مى شود، بطور مطلق حرام است و جایز نیست انسان با اختیار در مجلس قمار یا بازى با آلات قمار شرکت کند.
سوال: آیا استفاده از ورقهاى پاسور در صورتى که براى بازیهاى فکرى محض که بدون شرط بندى بوده و متضمّن مفاهیم علمى و دینى باشند، جایز است؟ بازى با ورق هایى که با چیدن آنها به نحو خاصى، بعضى از شکلها مثل موتورسیکلت یا ماشین و مانند آن ایجاد مى شود و در عین حال استفاده از آنها براى شرط بندى و مسابقه هم ممکن است، چه حکمى دارد؟
جواب: بازى با ورقهایى که عرفاً، آلات قمار محسوب مى شوند، مطلقاً جایز نیست ولى بازى با ورقهایى که عرفاً آلت قمار محسوب نمى شوند، بدون شرط بندى اشکال ندارد.
و بطور کلى بازى با هر چیزى که مکلّف تشخیص دهد از آلات قمار است و یا در آن شرط بندى شود، به هیچ وجه، جایز نیست.
و بازى با هر وسیلهاى که جزء آلات قمار به حساب نیاید، بدون شرط بندى، اشکال ندارد.
سوال: بازى با گردو و تخم مرغ و چیزهاى دیگرى که شرعاً مالیّت دارند، چه حکمى دارد؟ آیا این بازیها براى کودکان جایز است؟
جواب: اگر بازى قمار و شرط بندى باشد، شرعاً حرام است و طرف برنده، مالک چیزى که برده و از طرف مقابل گرفته است، نمی شود. ولى اگر بازى کنندگان غیربالغ باشند شرعاً مکلّف نبوده و تکلیفى ندارند، هر چند که مالک چیزى که می برند نمی شوند.
سوال: آیا شرط بندى با پول یا غیر آن در بازى با غیر آلات قمار جایز است؟
جواب: شرط بندى در بازى جایز نیست هر چند بازى با غیر آلات قمار باشد.
سوال: بازى با آلات قمار مانند پاسور و غیر آن از طریق کامپیوتر چه حکمى دارد؟
جواب: حکم بازى با آلات قمار را دارد.
سوال: بازى با «أنو» چه حکمى دارد؟
جواب: اگر به نظر عرف از آلات قمار محسوب شوند، بازى با آنها جایز نیست هر چند بدون شرط بندى باشد.
سوال: اگر بعضى از وسیله هاى بازى در شهرى از آلات قمار محسوب شوند ولى در شهر دیگرى از آلات قمار محسوب نشوند، آیا بازى با آنها جایز است؟
جواب: باید عرف هر دو مکان رعایت شود به این معنى که اگر آن وسیله ها در یکى از دو شهر از آلات قمار محسوب شوند و در گذشته هم در هر دو مکان از آلات قمار بوده اند، در حال حاضر هم بازى با آنها حرام است.
بخت آزمایی :
سوال: خرید و فروش بلیط هاى بخت آزمایى و جایزهایى که مکلّف می برد، چه حکمى دارد؟
جواب: خرید و فروش بلیط هاى بخت آزمایى صحیح نیست و شخصى که جایزه را برده است، مالک آن نمی شود و حق دریافت آن را ندارد.
سوال: تهیه اوراقى که به نام ارمغان بهزیستى بین مردم منتشر مى شود و پرداخت پول براى آنها و شرکت در قرعه کشى این برگه ها، چه حکمى دارد؟
جواب: توزیع و نشر اوراق جمع آورى تبرّعات از مردم براى صرف آن در امور خیریّه و تشویق و ترغیب متبرّعین با قید قرعه منع شرعى ندارد و همچنین پرداخت وجه براى تهیّه این اوراق به قصد شرکت در امور خیر، مانعى ندارد.
سوال: شخصى ماشینى دارد که آن را در معرض بخت آزمایى قرار داده است، به این صورت که فرد شرکت کننده در مسابقه اقدام به خرید برگهاى که در تاریخ معیّن و به قیمت معیّنى قرعه کشى خواهد شد مى کند و در پایان مدّت مذکور و شرکت کردن تعدادى از مردم، قرعه کشى صورت می گیرد و کسى که قرعه به نام او در آمده، برنده می شود و ماشین گران قیمت را تحویل می گیرد، آیا این روش براى فروش ماشین از طریق قرعه کشى شرعاً جایز است؟
جواب: فروش ماشین به شخصى که در قرعه کشى شرکت کرده و قرعه به نام او افتاده، در صورتى که خرید و فروش بعد از قرعه کشى انجام پذیرد، اشکال ندارد، ولى تصرّف فروشنده در اموال افراد دیگرى که مال خود را براى شرکت در قرعه کشى به او پرداخت کرده اند، أکل مال به باطل است و واجب است آن اموال را به آنان برگرداند.
سوال: آیا فروش اوراق جمع آورى کمکهاى خیرخواهانه عموم مردم به این صورت که بعداً قرعه کشى شده و قسمتى از مال جمع آورى شده به عنوان هدیه به برندگان داده شود و بقیه آن صرف کارهاى عام المنفعه شود، جایز است؟
جواب: نامگذارى این عمل تحت عنوان «بیع» صحیح نیست، بله انتشار این اوراق و جمع آورى کمکها براى امور خیریّه اشکال ندارد و تشویق مردم به کمک کردن با وعده اعطاى جایزه به کسى که قرعه به نام او در آید، جایز است. مشروط بر این که مردم این اوراق را به قصد شرکت در امور خیر، تهیّه نمایند.
سوال: آیا خرید اوراق قرعه کشى بخت آزمایى(لوتو)، با توجه به اینکه تحت مالکیت شرکت خاصى است و 20% سود آن به مؤسسه هاى خیریّه زنان پرداخت مى شود، جایز است یا خیر؟
جواب: برگه هاى بخت آزمایى، مالیّت ندارند و این اوراق در حکم آلت قمار هستند بنابراین خرید و فروش آنها جایز نیست و مبلغى را هم که برندگان قرعه کشى این برگه ها دریافت مى کنند، حلال نیست.
منبع: کتاب رسالهءاجوبهَ الاستفتائات حضرت آیت الله العظمی حاج سید علی خامنه ای (مدظله العالی)صفحات 241و242و269و270
استفتائات آیت الله مکارم شیرازی
1- گرفتن مبالغی از شرکت کنندگان در مسابقات فرهنگی
سوال: مسابقاتى براى رشد و شکوفایى مردم در زمینه آشنایى بیشتر آنان با زندگى ائمّه اطهار(علیهم السلام) و احکام شرعیّه برگزار مى شود:
الف) چنین مسابقاتى از نظر شرعى چه حکمى دارد؟
ب) اگر براى کمک به مخارج مسابقه، با رضایت شرکت کنندگان وجهى از آنها دریافت شود، حکم آن چیست؟
ج) اهداى جوایز جهت ایجاد رقابت فرهنگى بین مردم از وجوه پرداختى توسّط شرکت کنندگان در مسابقه، چه حکمى دارد؟
د) در صورتى که به شرکت کنندگان اعلام شود، در آمد احتمالى مسابقه صرف کارهاى فرهنگى فلان مرکز مى شود، آیا صرف آن در کارهاى مذکور اشکالى دارد؟
پاسخ: این کار از نظر شرعی اشکال دارد؛ مگر این که پولی از مردم نگیرند، و افراد نیکوکار هزینه آن را بپردازند. آنچه فعلا معمول شده، در واقع شبیه بخت آزمایی و ازلام است.
2- برگه های ارمغان بهزیستی
سوال: برگه هایى به نام ارمغان بهزیستى از طرف یک سازمان دولتى به مبلغ معیّنى به مردم فروخته مى شود، و در برخى از آنها سؤال یا سؤالاتى مطرح شده است. کسانى که پاسخ صحیح بدهند، به قرعه کشى راه پیدا مى کنند، و به اشخاصى که قرعه به نام آنها اصابت کند، جوایزى مى دهند. در آمد این برگه ها طبق اظهار مسئولین امر، صرف امور خیریّه مى گردد. خریداران این برگه ها سه دسته اند:
1ـ کسانى که فقط براى شرکت در امور خیریّه این برگه ها را مى خرند.
2ـ اشخاصى که فقط براى شرکت در قرعه کشى در این مسابقه شرکت مى کنند.
3ـ افرادى که چه قرعه به نامشان درآید و چه درنیاید، تفاوتى براى آنها نمى کند.
لطفاً حکم فروشنده، دست اندرکاران، و خریداران را بیان فرمایید.
در ضمن برگه هاى دیگرى را همین شرکت براى کمک به سیل زدگان به مبلغ 1000 تومان مى فروشد، و در بین تمام خریداران قرعه کشى مى کند. با این تفاوت که دیگر سؤالى مطرح نشده، بلکه تمامى کسانى که بخرند مى توانند در قرعه کشى شرکت کنند. حکم این برگه ها چیست؟
پاسخ: همه اینها از قبیل بخت آزمایى هاى سابق است، و شرعاً اشکال دارد; مگر این که همه افراد از قبیل گروه اوّل باشند; یعنى فقط به نیّت کمک برگه ها را خریدارى کنند. ولى مى دانیم همه افراد چنین نیستند; بلکه بسیارى براى شرکت در قرعه کشى برگه ها را مى خرند، و اگر بدانند که آنها را در قرعه کشى شرکت نداده اند، راضى نیستند. و صَرف درآمد آن در امور خیریّه، ماهیّت مسأله را تغییر نمى دهد، و طرح سؤال نیز تأثیرى در حلّ این مشکل ندارد. امید است براى کمک به نیازمندان راههایى انتخاب شود که با احکام شرعى، که مصلحت جامعه در آن است، سازگار باشد.
3- جایزه دادن از کمکهای مردمی عام المنفعه
سوال: دامنه فعالیّتهاى انجمن حمایت از زندانیان در خصوص خانواده هاى زندانیان بسیار گسترده، و شامل تعلیم، تربیت، اصلاح و ارشاد، نگهدارى و سرپرستى، کمک به مسکن و اجاره ماهیانه، لوازم معیشت، بهداشت و درمان، مراقبت بعد از خروج، ایجاد اشتغال و تهیّه فرصتهاى شغلى یا کمک مالى، ترغیب و تشویق به فعالیّت هاى فرهنگى و مانند آن مى باشد. لکن به لحاظ ضعف بنیه مالى قادر به انجام رسالت خویش نمى باشد.
به استناد مفاد اساسنامه و آیین نامه، مبنى بر جذب کمک هاى مردمى، اعم از نقدى و غیر نقدى، فعالیّت هاى عام المنفعه، خیریّه و اقتصادى، انجمن مجاز است به منظور سر و سامان بخشیدن به امور معیشتى و رفع معضلات این خانواده ها، که حجم وسیعى را در سطح کشور در برمى گیرد، تحت عنوان جذب کمکهاى مردمى مبادرت به فروش اوراق بهادارى به نام «امید آوران ابتسام» به افراد خیّر و نیکوکار نماید، و بخشى از وجوه حاصل از فروش اوراق را با اذن خریداران آن صرف اهداى جوایز به قید قرعه بین خریداران جهت ترغیب و تشویق افراد به این امر خیر نماید. این امر مستلزم کسب مجوّز شرعى است. نظر حضرتعالى در این مورد چیست؟
پاسخ: هرگاه کمکها به طور کامل صرف امور خیر شود مانعى ندارد; ولى چنانچه بخشى از آن به صورت جایزه و قرعه کشى درآید، و انگیزه شرکت افراد در این امور گردد اشکال دارد.
منبع:پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی (بخش استفتائات)به نشانی اینترنتی persian.makarem.ir