امام على (ع) چگونه بر بازار نظارت می‌کرد؟

امام على علیه السلام مردم را به تجارت ، تشویق مى کردند تا از این طریق ، اقتصاد جامعه رونق بگیرد.
حدیث: اِتَّجروُا بارَکَ اللّهُ لَکُم، (تجارت کنید خداوند به شما برکت دهد) ⁽¹⁾ از آن حضرت ، مشهور است .
غیر از تشویق ، بر کار آنان نظارت مستقیم داشتند تا آداب و اخلاق تجارت را به تجار و بازرگانان  بیاموزند و فعّالیت هاى تجارى شان را در چارچوب اسلام، قرار دهند.
مرحوم کلینى از جابر از امام باقر علیه السلام نقل مى کند که امیرالمومنین علیه السلام هنگامی که در کوفه بودند، هر روز صبح از خانه خود بیرون مى آمد، در حالى که تازیانه اى در دست داشت که به آن (سبیبه) ⁽²⁾ مى گفتند،در بازارهاى کوفه از این بازار به آن بازار مى گشت و در مقابل هر بازارى مى ایستاد و خطاب به آنان مى فرمود:
اى کاسب ها! از خدا بترسید. تُجّار و کسبه وقتى صداى حضرت را مى شنیدند، هرچه در دستشان بود به زمین مى گذاشتند و از صمیم قلب متوجّه فرمایشات امیرالمؤ منین علیه السلام مى شدند و با گوش خود مى شنیدند که مى فرماید:
«طلب خیر را بر همه چیز، مقدم بدارید، با آسان گرفتن معامله به اموالتان برکت دهید، به خریداران گران ندهید تا به شما نزدیک شوند و با بردبارى اخلاق خود را زینت دهید، و از قسم خوردن دورى کنید، و از دورغ گویى بپرهیزید و از ظلم و ستم کناره بگیرید».
با مظلومین و ستمدیدگان با عدل و انصاف برخورد کنید، دور ربا نگردید و در اندازه گیرى  اجناس، کم نگذارید و اجناس مردم را بى ارزش و حقیر نسازید و خود را از مفسدین روى زمین قرار ندهید. ⁽³⁾
ای بازاریان قسم نخورید
کتاب (غارات ) از ابن سعید نقل کرده است که امیر مؤ منان علیه السلام به بازار مى آمد و خطاب به بازاریان مى فرمود:
اى اهل بازار! از خدا بترسید، قسم نخورید، چرا که قسم خوردن سرمایه را نابود کرده و برکت را از بین مى برد.
تاجر فاجر است، مگر آن کسى که حق بدهد و حق بگیرد. والسلام
و بعد از گذشت چند روز دوباره به بازار مى آمد و عین همان فرمایشات را به آنها گوشزد مى کرد. ^(4)
- در دعائم الاسلام از امیرالمؤ منین علیه السلام روایت شده است؛ آن حضرت در حالى که تازیانه اى به دست مى گرفت، در بازارها به راه مى افتاد و کسانى را که در خرید و فروش ‍ مسلمین کم فروشى و یا تقلب مى کردند با آن تنبیه مى کرد.
اصبغ بن نباته مى گوید: روزى به حضرت عرض کردم ، شما در منزل بمانید، من عوض شما این کار را انجام مى دهم .امام على علیه السلام فرمود: اى اصبغ ! این چه نصیحت و خیرخواهى است؟
اصبغ مى گوید: حضرت بر مرکب رسول خدا صلى الله علیه و آله (شهبا) سوار مى شدند و تمام بازارها را یکى پس از دیگرى زیر پا مى گذاشتند.
سفارش حضرت به قصابان و خرمافروشان
روزى به بازار گوشت فروشان آمد و فرمود:اى قصابان ! در کار گوسفندان شتاب مکنید و پس از ذبح بگذارید روح از بدنشان بیرون رود، مبادا بر گوشت بدمید.
سپس به بازار خرما فروشان رفت و فرمود:خوب و بد خرما را در مَعرض دیدِ مُشترى قرار دهید.
بعد بین ماهى فروش ها رفت و فرمود: غیر از ماهى حلال گوشت ، ماهى دیگرى نفروشید، از فروش ماهى هایى که در دریا مرده و موجِ آب ، آنها را بیرون انداخته خوددارى کنید.
حضرت به محله کناسه (محلى است در کوفه ) آمد که در آن جا تجارتهاى مختلفى وجود داشت ، خطاب به خریداران و فروشندگان فرمود:(اى بازرگانان ! قسم خوردن در این بازارها رایج شده، قسمهایتان را با دادن صدقه در آمیزید، و از قسم خوردن خوددارى کنید که خداوند متعال کسى را که به دورغ قسم خورده باشد، منزّه و پاک نخواهد کرد.) ^(5)
ـــــــــــــــــــــــــــــ
1- وسائل الشیعه ، ج 12، ص 5، حدیث 12
2- در حاشیه کافى ، ج 5 ص 151 آمده است که : (سبیبه) یعنى دو شقه و دو تکه ، چون تازیانه حضرت دو سر و دو شعبه داشت که به آن سبیبه مى گفتند.
3- فروع کافى ، ج 5 ص 151؛ وسائل الشیعه ، ج 12، ص 283؛ صدوق در امالى مجلس 75 روایت را به کمى تفاوت نقل کرده است .
4- غارات ، ج 1 ص 109 - و - خصال صدوق ج 1 ص 189
5- (یا معشر التجار! انّ اءسواقکم هذه تحضرها الایمان فشوبوا ایمانکم بالصدقة و کفوا عن الحلف فان اللّه تعالى لا تقدس من حلف باسمه کاذبا) دعائم الاسلام ، ج 2، ص 538، حدیث 183.